نمایشگاه هنر ایران: سبک جذاب و دوست داشتنی عکاسی نجومی
بیل واترسن، کارتونیست آمریکایی جمله معروفی برای یکی از شخصیت‌های داستانی خود نوشته بود: «اگر مردم هر شب بیرون از خانه می‌نشستند و به ستاره‌ها نگاه می‌کردند، شرط می‌بندم که بسیار متفاوت زندگی می‌کردند. وقتی به بی‌نهایت نگاه می‌کنید، متوجه می‌شوید که چیزهای مهم‌تری از کارهایی که مردم در طول روز انجام می‌دهند هم وجود دارد». اگر خودتان تجربه تماشا کردن آسمان صاف و پرستاره شب را داشته باشید، حتما جمله‌ی بالا را بهتر درک می‌کنید. اولین مرتبه‌ای که به کهکشان راه شیری خیره می‌شوید، احساسی غیر قابل توصیف خواهید داشت. این زیبایی و عظمت باعث شده تا سبک خاصی از عکاسی به نام عکاسی نجومی ایجاد شده و افراد زیادی به آن علاقه پیدا کنند.
وقتی افراد عاشق عکاسی آسمانی پرستاره را می‌بینند، احتمالا از خودشان بپرسند که چطور می‌توانم تمام این زیبایی را در تصویر ثبت کنم؟ تکنیک‌های عکاسی روزمره و در روز به هیچ عنوان برای عکاسی از آسمان شب کاربرد ندارند. بنابراین، اگر شما هم به عکاسی نجومی علاقه‌مند هستید، در این مقاله به آموزش مقدماتی عکاسی نجومی خواهیم پرداخت. با رعایت این نکات و تکنیک‌ها به‌خوبی می‌توانید عکس‌هایی حیرت‌انگیز از آسمان پرستاره ثبت کنید.
عکاسی نجومی چیست؟
این نکته را باید در نظر داشته باشید که این سبک عکاسی تفاوت‌های اساسی زیادی با سایر سبک‌های عکاسی دارد. به‌عنوان مثال، عکاسی خیابانی مستلزم سرعت عمل بالا است، ولی عکاسی نجومی افرادی صبور را می‌طلبد؛ صبر کردن یکی از مهم‌ترین اصول در عکاسی نجومی است. ثبت تصاویر ستارگان ممکن است ساده به‌نظر برسد. ولی در واقعیت، خیلی از عکس‌های نجومی معروف و خاصی که مشاهده می‌کنید، از هفته‌ها و ماه‌ها و شاید حتی سال‌ها قبل برنامه‌ریزی شده‌اند.
سبک‌های مختلفی از عکاسی از آسمان شب وجود دارد. برخی از آن‌ها را معرفی می‌کنیم.
– عکاسی از عمق فضا (Deep Space)؛ در این سبک سعی می‌شود با استفاده از تلسکوپ از اشیاء فراتر از منظومه شمسی را عکاسی کرد.
– منظومه شمسی (Solar System)؛ در این سبک معمولا سعی می‌شود تا با استفاده از تلسکوپ، از سیاه‌ها، اقرام و خورشید عکاسی شود.
– چشم‌انداز عریض؛ عکس‌های عریض با استفاده از دوربین‌های دیجیتال گرفته می‌شود
– تایم لپس (Time-lapse) ؛ تصویربرداری گاه‌گذر یا زمان‌گریز سبک خاصی از تصویربرداری است که با استفاده آن زمان با سرعت بیشتری می‌گذرد. در این سبک، با ترکیب چندین عکس عریض در زمان‌های مختلف، ویدئوهایی ساخته می‌شوند که به‌عنوان مثال گردش ستارگان در طول یک شب تا صبح را به تصویر می‌کشد.
هر کدام از این بخش‌ها تخصص و ملزومات خاص خود را دارد. در این مقاله تنها به عکاسی عریض با استفاده از دوربین‌های دیجیتال می‌پردازیم. در میان سبک‌های یاد شده، این نوع عکاسی را می‌توان ساده و قابل دسترس‌ترین سبک عکاسی نجومی دانست.
برای عکاسی آماده شوید
همیشه توصیه داریم که قبل از عکاسی، همه چیز را برنامه‌ریزی کنید. این موضوع به‌خصوص درباره‌ی عکاسی نجومی صدق می‌کند. مکان دلخواه را از قبل شناسایی و مشخص کنید. با اطلاع از مکان، متوجه خواهید شد که به چه تجهیزات و لوازم دیگری هم احتیاج دارید. پیش‌بینی و همراه داشتن تجهیزات لازم برای عکاسی در شب کاملا ضروری است. چراکه باید مکان‌هایی تاریک و خارج از شهر را انتخاب کنید. بنابراین، امکان دسترسی به لوازم فراموش شده را دیگر نخواهید داشت.
پیدا کردن مکان مناسب
پیدا کردن مکان مناسب یکی از دشوارترین کارهای شما خواهد بود. برای این سبک از عکاسی احتیاج به مکانی دارید کاملا از آلودگی‌های نوری دور باشد که این مکان‌ها تنها ۲۰ درصد از فضای کره زمین را شامل می‌شوند! هرچه فاصله بیشتری از مراکز شهری داشته باشید، انتخاب شما مناسب‌تر خواهد بود. در واقع، هرچه محیط تاریک‌تر باشد، عکس بهتری را می‌توانید ثبت کنید. اگر شب‌هنگام از بخش‌های کویری ایران عبور کرده باشید، متوجه پرستاره بودن آسمان این مناطق خواهید شد.
نمایشگاه هنر ایران: خوشبختانه سایت‌های آنلاینی وجود دارند که نقشه‌های آلودگی نوری را منتشر می‌کنند. با استفاده از این سایت‌ها می‌توانید نقطه مناسبی را برای عکاسی انتخاب کنید. به عنوان مثال، سایت‌های Light Pollution Map و Dark Site Finder می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند. توصیه ما این است که این مناطق را در طول روشنایی روز بازدید و کاملا بررسی کنید. اگر همه چیز مناسب بود، در تاریکی شب برای عکاسی به اینجا بیایید.
پیدا کردن زمان مناسب
صحبت‌های ما درباره‌ی لزوم صبور بودن در عکاسی نجومی را به خاطر دارید؟ یکی از این موضوعات صبر کردن برای پیدا کردن زمان مناسب برای عکاسی است. ممکن است خیلی برای عکاسی هیجان‌زده باشید، ولی شرایط جوی تأثیر غیرقابل‌انکاری در تجربه عکاسی از شب خواهد داشت. حتی اگر بهترین مکان را هم پیدا کرده باشید، امکان عکاسی در هوای ابری را ندارید. درباره‌ی زمان‌بندی عکاسی نجومی، این موضوع اهمیت بیشتری دارند.
آب و هوا – مهم‌ترین موضوع، ابری نبودن آسمان است. از سوی دیگر، به دمای هوا هم توجه داشته باشید. برای ثبت این عکس احتمالا احتیاج باشد که تمام شب را در فضای باز بمانید. بنابراین مراقب باشید هوا خیلی سرد نباشد.
وضعیت ماه – در روزهایی که ماه در آسمان کامل است، می‌تواند مانند یک ضد نور بزرگ عمل کرده از دیده شدن برخی ستاره‌های کم‌رنگ‌تر جلوگیری کند. بنابراین، بهتر است روزهایی را برای عکاسی انتخاب کنید که ماه در آسمان نیست. اولین روزهای ماه‌های قمری می‌توانند انتخاب مناسبی باشند.
فصل – پیدا کردن بهترین زمان برای عکاسی از آسمان شب تا حد زیادی به فصل هم بستگی دارد. در اینجا منظور ما ساعت است. بسته به موقعیت جغرافیایی و فصل‌های مختلف، این ساعت ممکن است دست بعد از غروب خورشید و یا چند ساعت قبل از طلوع خورشید باشد. پرداختن به این گزینه شاید چندان برای عکاس‌های مبتدی مهم نباشد، ولی افراد حرفه‌ای حتما باید آن را در نظر بگیرند.
استفاده از ابزار مناسب
برای عکاسی نجومی شما به دوربین، لنز و سه‌پایه احتیاج خواهید داشت. ولی این تمام ماجرا نیست. هنگام انتخاب هر کدام از این وسایل باید برخی نکات را لحاظ کرده و در نظر داشته باشید.
از آنجای که قصد عکاسی در محیط‌های کم‌نور را داریم، دوربین شما باید توانایی ثبت عکس در محیط‌های کم‌نور را داشته باشد. توصیه می‌کنیم از یک دوربین با حسگر فول‌فریم استفاده کنید. ولی چون این دوربین‌ها قیمت بیشتری دارند، شما همچنین می‌توانید از دوربین‌های کراپ سنسور هم استفاده کنید. ولی توجه داشته باشید که این دوربین باید قادر باشد بدون آسیب زدن به کیفیت عکس، در مقادیر بالای ISO عکاسی کند.
از آنجایی که قصد داریم عکس‌های واید (Wide) و عریضی بگیریم، طبعا به لنزهای واید احتیاج خواهیم داشت. البته، چیزی که تحت عنوان لنز واید می‌شناسیم، بسته به نوع دوربین خواهد بود. اگر از دوربین فول فریم استفاده می‌کنید، استفاده از یک لنز ۳۵ میلی‌متری (یا کمتر) می‌تواند مناسب باشد. اگر از دوربین کراپ لنز استفاده می‌کنید، لنز شما باید حداکثر ۲۴ میلی‌متری باشد. از سوی دیگر، دوربین‌های بدون آینه احتیاج به لنز ۱۶ میلی‌متری و حتی کمتر دارند. از سوی دیگر، برای عکاسی نجومی لنز باید قادر باشد تا جای ممکن نور را دریافت و ذخیره کند. بنابراین، قطر دیافراگم لنز شما بهتر است حداقل F/2٫۸ باشد. با این حال، با دیافراگم F/4 هم حتی می‌توان نتایج قابل قبولی را ثبت کرد.
بحث آخر سه پایه است. شاید به نظر برسد که سه‌پایه چیز خاصی نیست و نکته خاصی ندارد. ولی از آنجایی که با نوردهی طولانی (سرعت شاتر بسیار کم) عکاسی می‌کنید، دوربین شما برای چندین دقیقه نباید اصلا تکان بخورد. هرگونه لرزش کوچکی می‌تواند به عکس شما آسیب بزند. این موضوع را هم در نظر داشته باشید که در فضاهای خارج شهر این احتمال وجود دارد که با عواملی مثل باد و یا ناهموار بودن زمین هم دست و پنجه نرم کنید.
نمایشگاه هنر ایران: در کنار این‌ها، شاید به برخی تجهیزات دیگری هم احتیاج داشته باشید. ثابت بودن دوربین برای عکاسی نجومی تا حدی اهمیت دارد که برخی توصیه می‌کنند تا از کنترل از راه دور و یا تایمر برای عکاسی استفاده کنید، چراکه لمس دکمه‌ی شاتر ممکن است باعث لرزش احتمالی دوربین شود. همچنین توصیه می‌کنیم که یک چراغ دستی همراه خودتان داشته باشید تا تاریکی محیط باعث آسیب دیدن شما نشود.
ترکیب‌بندی عکس
پیش از عکس برداری، باید درباره‌ی ترکیب‌بندی آن فکر کرده و تصمیم گرفته باشید. ترکیب‌بندی عکس شما تا حد زیادی به جستجو شما در مورد محیط عکاسی، وضعیت جوی و فصلی بستگی دارد. محل و زاویه طلوع و غروب خورشید و ماه، وضعیت کهکشان راه شیری، محل قرارگیری برخی ستاره‌ها و صورت‌های فلکی، همگی جزو مواردی هستند که پیش از عکس‌برداری باید به آن‌ها فکر کنید. امروزه این کار به لطف اپلیکیشن‌هایی مانند Star Walk بسیار آسان‌تر شده و به راحتی می‌توانید ستاره‌های مختلف را در آسمان ردیابی کنید.
کادربندی عکس
کادربندی عکس کار بسیار دشواری است. در واقع، حتی دشوارتر از چیزی است که ممکن است تصور کنید. هنگامی که در طول روشنایی روز از یک منطقه دیدن می‌کنید، ممکن است ایده‌هایی برای کادربندی داشته باشید. ولی وقتی روشنایی روز جای خودش را به تاریکی می‌دهد، همه چیز عوض می‌شود! انتخاب کادربندی درست و خلاقانه کار بسیار دشواری خواهد بود. البته، اگر تمام کادر شما به آسمان اختصاص پیدا کند، شاید کارتان آن‌قدر سخت نباشد. ولی عکاسان حرفه‌ای طوری کادربندی می‌کنند که آسمان و طبیعت در کنار یکدیگر باشند. به عبارت دیگر، منطقه تلاقی آسمان و زمین را در کادر خود قرار می‌دهند.
پیدا کردن بهترین نقطه و تعادل اهمیت بسیار بالایی در نتیجه‌ی کار خواهد داشت. بنابراین، اطمینان حاصل کنید که زمان کافی برای این کار صرف می‌کنید. توصیه‌ی ما این است که بخش بیشتری از کادر را به آسمان و درصد کمی را به کوه و درخت یا هر منظره دیگری اختصاص دهید.
تنظیم فوکوس
اهمیت بالای فوکوس احتیاجی به گوشزد کردن ندارد و تمام عکاس‌ها می‌دانند که این کار چه ضرورتی دارد. ولی از آنجایی که دوربین شما در تاریکی شب قادر نیست به‌خوبی فوکوس خودکار کند، بهتر است از دو روش زیر برای فوکوس دستی و عکاسی استفاده کنید.
نمایشگاه هنر ایران: فوکوس را روی حالت دستی و مقدار آن را در بی‌نهایت قرار دهید. قبل از شروع عکاسی در شب، این موضوع را در طول روشنایی روز تست کرده و اطمینان حاصل کنید که دورترین اشیاء به صورت کاملا واضح در عکس هستند.
قبل از اینکه هوا تاریک شود، با استفاده از فوکوس خودکار روی یک جسم در فضای دور فوکوس کنید و سپس آن را در همین حالت قفل کرده و به حالت دستی تغییر دهید. اگر لنز شما گزینه‌ی قفل کردن فوکوس را ندارد، می‌توانید از یک چسب استفاده کنید تا مطمئن شوید حلقه لنز نمی‌چرخد.
بعد از اینکه هر کدام از روش‌های فوق را انجام دادید. یک عکس آزمایشی بگیرید. روی عکس ثبت شده تا جایی که می‌توانید زوم کنید. مطمئن شوید که دورترین اشیاء هم به‌خوبی و به وضوح در عکس هستند. در این مرحله ما در واقع قصد تست کردن فوکوس دوربین خود را داریم.
پیدا کردن نوردهی مناسب
وقتی بالاخره زمان عکاسی نجومی فرا می‌رسد، بزرگ‌ترین چالش شما برای ثبت این عکس آغاز می‌شود: پیدا کردن نوردهی مناسب! از آنجایی که نور کافی در محیط وجود ندارد، برای نوردهی هم نمی‌توان از تنظیمات خودکار دوربین استفاده کرد. علاوه بر این، ما قصد داریم تمام عکس‌های ما عملکردی مشابه و پایدار داشته باشند، بنابراین بهتر است تنظیمات را خودمان به صورت دستی انجام دهیم. میزان نوردهی عکس توسط ۲ عامل اصلی مشخص می‌شود؛ دیافراگم و سرعت شاتر. ولی پیش از اینکه به صورت تخصصی‌تر به این دو موضوع بپردازیم، دو نکته‌ی بسیار مهم دیگر را هم حتما در نظر داشته باشید.
با فرمت RAW عکاسی کنید. استفاده از فرمت RAW باعث می‌شود تمام اطلاعات در فایل عکس ثبت شده باقی بمانند و هیچ اطلاعاتی حذف نمی‌شود. عکس‌های JPEG حجم کمتری دارند، ولی بخش زیادی از اطلاعات عکس هنگام تبدیل شدن به این فرمت حذف می‌شوند. بنابراین، استفاده از فرمت RAW فرصت‌های بسیار بهتری را برای ویرایش تصاویر در اختیار عکاس و ویرایشگر می‌گذارد.
نمایشگاه هنر ایران: مقدار ISO را خیلی زیاد نکنید. این توصیه ما را جدی بگیرید. ممکن است تصور کنید بالا بردن مقدار ISO باعث روشن‌تر شدن عکس شده و ایرادی ندارد. ولی تنظیم بیش از حد ISO باعث ایجاد Noise در عکس‌های شما شده و این مشکل را با نرم‌افزارهای ویرایش عکس هم نمی‌توان به‌خوبی اصلاح کرد. انتخاب مقدار ISO تا حد زیادی به کیفیت دوربین شما بستگی خواهد داشت. دوربین‌های جدید امروزی با مقادیر بالای ISO هم عکس‌های خوبی ثبت می‌کنند. خیلی نگران White Balance نباشید. از آنجایی که با فرمت RAW عکاسی می‌کنیم، وایت بالانس (یا تعادل رنگ سفید) را بعدا می‌توانید به‌راحتی تنظیم کنید. اگر احیانا قصد عکاسی با فرمت JPEG را دارید، توصیه ما این است که با توجه به شرایط نور منطقه، مقادیری بین ۳۲۰۰k و ۴۸۰۰k را انتخاب کنید.
سرعت شاتر
زمین با سرعتی در حدود ۱۶۰۰ کیلومتر در ساعت در حال حرکت است. بنابراین، نباید تصور کنید که سرعت شاتر را می‌توان خیلی کاهش داد تا دوربین برای مدت زمانی طولانی به جمع کردن نور بپردازد. در صورت استفاده از حالات نوردهی طولانی، ستاره‌ها محو و کشیده می‌شوند. در واقع، برای تنظیم سرعت شاتر با محدودیت‌های مختلفی روبه‌رو هستید. طولانی‌ترین زمانی که برای نوردهی می‌توانید انتخاب کنید، به نوع دوربین و فاصله کانونی آن بستگی دارد. توصیه می‌کنیم از «قانون ۵۰۰» استفاده کنید. بر اساس این قانون، مقدار فاصله کانونی دوربین خود را به عدد ۵۰۰ تقسیم کنید. به‌عنوان مثال، اگر از یک لنز ۱۱ میلی‌متری استفاده می‌کنید، ۵۰۰ تقسیم‌بر ۱۱ = ۴۵. بنابراین، سرعت شاتر را روی ۴۵ ثانیه تنظیم کنید. هراندازه که لنز شما حالت واید تری داشته باشد ؛ زمان نوردهی می‌تواند طولانی‌تر باشد. اگر از دوربین‌های کراپ سنسور استفاده می‌کنید، نتیجه به دست آمده را تقسیم بر کراپ فاکتور دوربین خود کنید. این رقم معمولا برابر با ۱٫۵ است.
دیافراگم
تنظیم دیافراگم بسیار آسان است. از بزرگ‌ترین اندازه دیافراگم لنز خود استفاده کنید! ولی همانطور که پیش‌تر نیز بیان شد، دیافراگم لنز شما باید f/2٫۸ یا کمتر باشد. با این حال، استفاده از دیافراگم F/4 هم می‌تواند نتایج قابل قبولی برای شروع همراه داشته باشد.
پردازش تصاویر
تمام آنچه تا الان مطرح شد، درباره‌ی فرآیند ثبت عکس بود. بعد از اتمام عکاسی، نوبت به پردازش تصاویر می‌رسد. پردازش تصاویر موضوع بسیار پیچیده‌‌ای و مستلزم یک مقاله جداگانه است. ولی این نکته را خاطر داشته باشید که هنگام ویرایش تصاویر با نرم‌افزارهایی نظیر Adobe Lightroom و یا Adobe Photoshop، مراقب باشید که عکس‌ها را بیش از حد ویرایش نکنید تا مصنوعی به نظر نرسند. سعی کنید همه چیز تا جای ممکن طبیعی باشد. به‌صورت بسیار خلاصه، برای ویرایش عکس‌ها، به این موارد دقت داشته باشید؛ وایت بالانس را تنظیم کنید، نوردهی عکس را در صورت لزوم اصلاح کنید، کمی کنتراست عکس را بیشتر کنید، مقدار Noise عکس را کاهش دهید و در تمام این مراحل مراقب باشید آسمان را بیش از اندازه سیاه و غیرطبیعی نکنید.
