نمایشگاه هنر ایران: سنجش کیفیت مواد اولیه در تولید فرش
در ایـن قسمت بـه تحلیـل و چگونگـی سـنجش کیفیـت ایـن مـواد کـه در انـواع فـرش از قبیـل گلیـم، جاجیـم، زیلـو و قالـی بـه کار رفتـه اسـت، پرداختـه میشـود. مـواد اولیـه در ایـن فرشهـا کـه بـه شـکل نـخ هسـتند، بـر اسـاس روش کاربـرد آنهـا در هـر نـوع دسـت بافتـه بـه تفکیـک دسـته بنــدی شــده اند.
1- سنجش کیفی مواد اولیه گلیم
گلیـم دسـت بافتـه ای اسـت کـه سـطحی صـاف دارد. نخ هایـی کـه در بافـت آن بـه کار میرونـد شـامل تـار( چلـه) و پـود اسـت.
الف: سنجش کیفی تار ( چله ) در گلیم
نخ هـای تـار ( چلـه ) در بافـت گلیـم بیشـتر از جنـس هـای پنبـه و پشـم اسـت، ولـی گاهـی از نخهـای ابریشـمی نیـز در بافـت گلیـم اسـتفاده میشـود. یکـی از مشـخصات فنـی نخ هـا واحـد اندازه گیـری آنهاسـت کـه بـر اسـاس جنـس نخهـا ایـن واحدهـا متفــاوت هســتند. واحــد اندازه گیــری نخهــای پنبــه ای «تکــس »اســت. واحــد اندازه گیــری نخ هــای پشــمی میکــرون 2اســت، کــه بــا ابــزاری بــه نــام میکرومتــری اندازه گیــری میشــود. همچنیــن واحــد اندازه گیــری نــخ ابریشــمی دنیــر 3میباشــد. نخهایــی کــه بــا الیــاف طبیعــی تولیــد شــده اند از نشــانه ها و شــاخصه هایی بــرای مرغوبیــت بیشــتر برخــوردار هســتند. بارزتریــن نشــانه ها، کوتــاه نبــودن الیــاف طبیعــی پیــش از تابیــده شــدن اســت.
بلند بودن الیاف طبیعی باعث بروز ویژگی های زیر در نخهای مرغوب میشود:
• صافی و یکنواختی نخها؛
• داشتن قطر مناسب برای نخ ( میکرون )؛
• نداشتن پا ملخی و پرز در نخ تابیده شده
یـش از ورود بـه آزمایشـگاه پوشـیدن لبـاس کار الزامـی اسـت. همچنیـن هنـگام سـوزاندن نـخ بایـد دسـتها بـر روی سـینک کارگاه قـرار گرفتـه باشـند. هنــگام آزمایــش نخهــای پشــمی بــه روش شــیمیایی ( حلالهــای شــیمیایی ) اســتفاده از ماسـک و دسـتکش لاتکـس، الزامـی اسـت. همچنیـن انجـام ایـن آزمایـش بایـد در سـینک کارگاه باشــد.
ب) سنجش کیفی پود در گلیم
نخهایـی کـه در بافـت گلیـم و بـه عنـوان پـود بـه کار میرونـد، به طـور معمـول از جنـس پشـم، پنبـه و ابریشــم هســتند. بنابرایــن بســیاری از مشــخصات فنــی و روش ســنجش کیفیــت آن مشــابه نخهــای چلـه در گلیـم اسـت. پـود در گلیـم نسـبت بـه چلـه آن کمتاب تـر اسـت.
2- سنجش کیفی مواد اولیه جاجیم
جنـس نـخ هـای بـه کار رفتـه در تولیـد جاجیـم در بیشـتر مناطـق کشـور پشـمی اسـت کـه بـرای تـار و پـود هـر دو اسـتفاده مـی شـود. امـا امـروزه در برخـی نقـاط بـه جـای پشـم از نـخ هـای کامـوا نیـز اسـتفاده مـی شـود کـه اصالـت لازمـه را نداشـته و ارزش افـزوده چندانـی نـدارد. کلیـه مشـخصات فنـی و سـنجش کیفیـت نـخ چلـه پشـمی در جاجیـم مشـابه جـدول نـخ پشـمی در گلیـم اسـت.
3- سنجش کیفی مواد اولیه زیلو
مــواد اولیــه در بافــت زیلــو نخهایــی اســت کــه بــرای تــار ( چلــه) و پــود اســتفاده مــی شــود. جنــس نخهــای تــار و پــود در زیلــو هــر دو پنبــه ای اســت. ســاختار تشـکیل دهنــده قالــی و مــوارد اولیــه شــامل نخهــای تــار ( چلــه،) پــود و پــرز اســت. جنــس ایــن نخهــا پنبــه ای، پشــمی و ابریشــمی اســت.
الف: سنجش کیفی نخ تار ( چله ) در قالی:
تمــام نخهایــی کــه از جنس هــای مختلــف بــرای تــار ( چلــه ) در قالــی اســتفاده میشــوند، دارای مشـخصات فنـی و سـنجش کیفیـت مشـابه نـخ تـار ( چلـه ) در گلیـم دارنـد.
ب: سنجش کیفی نخ پود در قالی:
نخ هــای پــود در قالــی از جنس هــای پنبــه، پشــم و ابریشــم اســت و مشــخصات فنــی و چگونگــی ســنجش کیفیــت ایــن نخهــا ماننــد جــدول ســنجش کیفــی نــخ پــود در گلیــم اســت.
