تکنیک ها و انواع هنر ساخت مجسمه سازی؛ چگونه مجسمه ساز شویم!
نمایشگاه هنر ایران : هر هنری زیبایی های خودش را دارد، مجسمه سازی از دیرینه ترین هنرهای تجسمی است! بیایید با خواندن این مقاله بیشتر با آن آشنا شویم. شاید شما هم روزی هنرمند مجسمه ساز بزرگی شدید!
انواع تکنیک های مجسمه سازی
همان طور که می‌دانید مجسمه اثری است که با شکل دادن به مواد و مصالح مختلف ساخته می‌شود و دارای سه بعد واقعی است که می‌توان آن را لمس کرد. حجم و مجسمه همچنین بافت‌هایی متنوع از سطوح زبر و ناهموار تا صاف و صیقلی دارند که این امر نشانگر تنوع مواد مختلف و قابلیت هریک از آنهاست. بنابراین انتخاب ماده نکته مهمی است که هنرمند با توجه به موضوع، فضا و مکان به آن می‌پردازد.
از میان انواع مواد مجسمه سازی می‌توان به استیل، برنز، فلز، بتن، سنگ، گچ، گِل (سفالگری)، شیشه، پلاستر، پلاستیک، فایبرگلس، پلکسی‌گلس، نئون، رزین، چوب، کاغذ، پاپیه‌ماشه، صوت، رباط، چرم، پارچه، تاکسی‌درمی و ترکیب مواد مختلف اشاره کرد.
در این مقاله سعی داریم به گونه‌های مختلفی از روشهای مجسمه سازی بپردازیم، پس همراه ما در وبلاگ پروانه باشید.
ساخت مجسمه گلی ساده
گلِ مجسمه سازی: ساده‌ترین ماده مجسمه سازی که از دیرباز در اختیار همگان قرار داشت «گِل» بود. حتی تمدن‌های اولیه بشر نیز از این ماده برای ساخت وسایل مورد نیاز خود بهره می‌گرفتند. بنابراین گِل، یکی از در دسترس‌ترین مواد برای ساخت مجسمه است.
ویژگی گلِ مجسمه سازی: مهمترین ویژگی که گِل مجسمه سازی باید داشته باشد، حالت چسبندگی و خمیری بودن است و بهترین خاکی که در ترکیب با آب این خصوصیت را پیدا می‌کند، «خاک رُس» است.
گِل رُس بسته به منطقه‌ای که از آن بدست می‌آید انواع مختلفی از زرد و سفید تا قرمز دارد. معمولا رنگ گِل تاثیر زیادی در مجسمه سازی یا پیکرتراشی ندارد، اما گاهی در مرحله پخت و لعاب‌کاری آن می‌تواند تاثیرگذار باشد، یعنی رنگ‌های مختلف گِل، پذیرش لعابشان با یکدیگر متفاوت است.
آموزش مجسمه سازی با گِل رُس
طرز تهیه گِل رُس: اگر تمایلی برای استفاده از گِل‌های آماده موجود در بازار ندارید، خودتان باید خمیر گِل را درست کنید. ابتدا خاک رُس را الک کرده تا ذرات ریز سنگ از آن جدا شود و خاکی یکدست باقی بماند. سپس آن را با آب مخلوط کنید تا حالتی رقیق و شبیه به دوغاب پیدا کند. در این مرحله یک بار دیگر باید تمام ناخالصی‌ها و ذرات اضافی موجود در مخلوط پیدا و از آن خارج شوند. سپس منتظر بمانید تا آب اضافی آن تبخیر شود. پس از این مرحله و آماده شدن گِل (بدون آب اضافه)، شروع به ورز دادن آن کنید تا جایی که خمیری نرم، چسبنده و منعطف بدست آید.
مجسمه سازی گلی / چگونه از ترک خوردن مجسمه جلوگیری کنیم؟
علت اصلی ترک خوردن مجسمه این است که وقتی در مجاورت هوا قرار می‌گیرد از قسمت بیرونی شروع به خشک شدن می‌کند. بنابراین قسمت خارجی زودتر خشک می‌شود در صورتی که درون آن هنوز خیس است. مجسمه‌سازان راه‌های مناسبی برای حل این مشکل ارائه داده‌اند که یکی از آنها اسپری کردن آب روی مجسمه با فواصل زمانی مشخص است. در این صورت قسمت خارجی و داخلی همزمان باهم خشک می‌شوند. راه دیگر این است که می‌توانید مجسمه را داخل یک کیسه نایلونی قرار داده و آن را از چند نقطه سوراخ کنید تا مرحله خشک شدن با زمان بیشتری سپری شود.
نکته جالبی که در مجسمه سازی با گِل وجود دارد این است که از این ماده نه تنها برای ساخت مجسمه‌های گِلی استفاده می‌شود، بلکه به عنوان قالب ریخته‌گری در ساخت مجسمه‌های فلزی، گچی و … نیز کاربرد دارد.
تکنیک مجسمه سازی با خمیر کاغذی یا پاپیه ماشه
نمایشگاه هنر ایران: کار با این روش خیلی شبیه به کار با گِل مجسمه سازی بوده، اما خمیر مورد نیاز در هر کدام متفاوت است. یکی از نکات مثبت حجم سازی با کاغذ، قابلیت شکل‌گیری زیاد در حین کار و همچنین وزن کم و دوام بسیار بالا پس از خشک شدن است.
برای شروع قبل از هر چیز به مقدار کافی کاغذ نیاز دارید و روزنامه بهترین گزینه به حساب می‌آید. ابتدا روزنامه‌ها را به قسمت‌های کوچکتر برش داده و آب داغ روی آنها بریزید. حال باید منتظر بمانید تا آب به تدریج خنک شده و کاغذها را در خود حل کند. سپس با یک وسیله شروع به هم زدن آن کنید.
اکنون برای درست کردن خمیری مناسب، روزنامه‌های حل شده را در مخلوط کن ریخته و اجازه دهید تا به طور کامل مخلوط شوند تا خمیری یکنواخت بدست آید. سپس مواد را داخل یک سبد قرار دهید تا آب اضافه آن خارج شود. در نهایت یک پیمانه چسب PVA به آن اضافه کنید و خوب ورز دهید تا کاملا با یکدیگر مخلوط شوند.
اکنون خمیر مجسمه سازی شما آماده است و می‌توانید آن را در یخچال نیز به مدت چند روز نگه دارید. پس از خشک شدن مجسمه می‌توانید به راحتی آن را رنگ و تزئیین کنید.
آموزش روش های مختلف مجسمه سازی با گچ
برای ساخت مجسمه یا حجم با گچ ابتدا باید ابزار و وسایل مورد نیاز را از قبل تهیه کنید و آماده داشته باشید.
وسایل مورد نیاز برای مجسمه و حجم گچی
گچ: انواع مختلفی از گچ با کیفیت‌های متفاوت وجود دارند. اما شما برای این کار باید از گچ سفید که در بازار بصورت کیسه‌ای می‌فروشند استفاده کنید.
قالب: در این شیوه مجسمه سازی حتما باید قالب‌گیری از گچ انجام شود بنابراین تهیه قالب مناسب بسیار اهمیت دارد. این قالب‌ها هم بصورت آماده در بازار وجود دارند و هم خودتان می‌توانید با گِل و مواد دیگر آن را بسازید. قالب‌های موجود در بازار نیز در شکل‌ها و طرح‌های متنوع فروخته می‌شوند. این قالب‌ها معمولا سیلیکونی و بسیار نرم و قابل انعطاف‌اند.
الک: وسیله بسیار مهمی که در این کار نیاز دارید الک است. چرا که برای شروع کار باید دانه‌های اضافه و درشت گچ از بقیه جدا شوند.
مفتول: مفتول را برای قرار دادن در قسمت‌های شکننده کار به منظور استحکام گچ بکار می‌برند.
کنف: برای محکم کردن بعضی قطعات بزرگ گچ در مجسمه سازی از این مواد استفاده می‌شود.
کاردک: برای یکدست کردن پشت قاب و دوغاب کاربرد دارد.
مراحل ساخت مجسمه گچی
مرحله اول قالب‌گیری: مجسمه سازی با قالب سیلیکونی بسیار ساده است. قبل از هرکار باید قالب‌ها را تمیز و آماده کنید چرا که بعد از درست کردن دوغاب گچ زمانی برای این کار نخواهید داشت. سپس داخل قالب را به موادی مانند مایع ظرفشویی رقیق شده با آب یا کمی روغن آغشته کنید تا قطعه گچی بعد از سفت شدن به راحتی از آن جدا شود. اگر قالب شما قسمت‌های نازکی دارد که احتمال شکستن آن را هنگام خروج گچ می‌دهید حتما در آن قسمت به اندازه مورد نیاز سیم مفتولی قرار دهید.
مرحله دوم آماده سازی گچ و درست کردن دوغاب: ابتدا گچ را الک کرده و درون ظرفی که رطوبت نداشته باشد بریزید. سپس داخل ظرف پلاستیکی دیگری را با آب، پُر و گچ الک شده را به آرامی به آن اضافه کنید. معمولا نسبت گچ به آب یک به یک است. یعنی به ازای یک پیمانه آب، باید یک پیمانه گچ استفاده کنید. اما گاهی با توجه به نوع گچ این نسبت به یک پیمانه آب و یک و نیم پیمانه گچ تغییر می‌کند. دوغاب بدست آمده را خوب مخلوط کنید تا یکدست شود. این کار باید خیلی سریع انجام شود، در غیر اینصورت دوغاب سفت و غیر قابل استفاده خواهد شد.
مرحله سوم ریختن دوغاب داخل قالب: وقتی دوغاب به خوبی یکنواخت شد، به آرامی داخل قالب بریزید و بلافاصله چند رشته کنف را نیز داخل آن بگذارید. این کار باعث می‌شود گچ محکم‌تر شود و در مراحل بعدی پس از سفت شدن نشکند. بعد از ۵ دقیقه و قبل از سفت شدن کامل گچ با یک کاردک یا شیئی شبیه به آن پشت قالب را صاف کنید تا گچ اضافه جمع شده پاک و دوغاب با قالب هم‌سطح شود. در نهایت باید حدود ۲۰ تا ۲۵ دقیقه صبر کنید تا گچ کاملا خشک شود.
مرحله چهارم خارج کردن گچ از قالب: در این مرحله از تکنیک های مجسمه سازی، ابتدا گوشه‌های قالب را از هر طرف بوسیله فشار انگشت از گچ جدا کنید و در نهایت کل گچ را از قالب بیرون بیاورید و اجازه دهید تا بطور کامل خشک شود.فراموش نکنید که قالب ها را سریع تمیز کنید تا برای کارهای بعدی شما آماده باشند. بعد از خشک شدن گچ می‌توانید با انواع رنگ‌های گواش و روغنی و… آن را رنگ‌آمیزی کنید.
برای ساخت مجسمه‌های سه بعدی نیز باید از روش قالب‌گیری استفاده کنید. برای مثال در ساخت یک مجسمه از فیگور انسان ابتدا باید قالب آن شکل را آماده و تمام مراحل قالب‌گیری را انجام دهید. پس از خشک شدن و خارج کردن گچ، با ابزار مناسب تکه‌های اضافه را جدا کنید و روی سطح آن را سمباده بزنید.
مجسمه سازی گچی
آموزش مجسمه سازی با چوب: در کار حجم با چوب، انتخاب نوع چوب اهمیت زیادی دارد. برای این کار معمولا چوب درخت گیلاس، درخت گردو و درخت کاج مناسب است. مجسمه سازی با چوب به روش کاهشی، یعنی برداشتن قسمت‌های اضافی انجام می‌شود. شما باید طرح را از چهار طرف روی قطعه چوب بکشید و سپس با ابزار مناسب مانند مغار قسمت‌های اضافه آن را تراش دهید.
نمایشگاه هنر ایران: مجسمه سازی با سنگ: مجسمه سازی با این تکنیک نیز مانند چوب، گل و … است و با شیوه کاهشی انجام می‌شود. مناسب‌ترین سنگ برای مجسمه سازی یا پیکرتراشی، سنگ‌های مرمرین و تراورتن‌اند زیرا حالت آهکی آنها برای برش دادن بهتر از بقیه سنگ‌هاست.
امروزه با توجه به پیشرفت امکانات و یافتن روشهای گوناگون کار با مواد و مصالح مختلف، هنرمندان مجسمه سازی، آزادی عمل بیشتری در استفاده از متریال برای ساخت مجسمه با فلز، بتن، شیشه، فایبرگلس، پلاستیک، نئون، رزین، چرم، پارچه و … دارند.
چطور می توانیم مجسمه ساز شویم؟
مجسمه سازی به چیزی بیش از استعداد و علاقه نیاز دارد.
کسی می تواند این مسیر را به پایان برساند که تاب و توان پستی ها و بلندی های راه را داشته باشد.
درست مانند بیشتر فعالیت های هنری، مجسمه سازی به عنوان یک شغل می تواند زمان بر و سرگرم کننده باشد.
باید استوار باشید و در برابر انتقادها و پذیرفته نشدن کوتاه نیامده و خود را در مسیر درست حرفه ای پیش ببرید.
