نمایشگاه هنر ایران: نقاشی خط پدیده ای معاصر در هنرهای تجسمی
نقاشی خط شیوه‌ای است در نقاشی مدرن و خوشنویسی معاصر ایرانی، گروهی نقاشی خط را تلفیقی از خوشنویسی و خط با نقاشی و گرافیک می دانند. به نقاشی خط گاهی خطاشی و خط نقاشی هم می‌گویند. آثار نقاشی خط را معمولا در سه دسته قرار می دهند.
نقاشی خط چیست؟
نقاشی خط پدیده ای معاصر در حوزه هنرهای تجسمی است که در سال های اخیر در ایران و برخی از کشورهای اسلامی بروز و ظهور کرده است. گروهی نقاشی خط را تلفیقی از خوشنویسی و خط با نقاشی و گرافیک می دانند و گروهی دیگر نقاشی خط را نوعی خوشنویسی می دانند که در اجرای آن از تکنیک های نقاشی و طراحی استفاده می شود. برای ارائه تعریفی کامل تر از نقاشی خط می توان گفت، نقاشی خط به کلیه آثار هنری که عناصر تشکیل دهنده آن ها خط و خوشنویسی است و به صورت مسطح بر روی صفحه و با تکنیک های مختلف اجرا می شوند گویند. در ترکیب بندی نقاشی خط ها حروف و کلمات در درجه ی اول به منطله ی عناصر بصری به کار گرفته می شوند.
نمایشگاه هنر ایران: آثار نقاشی خط در ۳ دسته اصلی جای می گیرند:
دسته اول: آثار نقاشی خط که به دست نقاشان پدید آمده و در آن ها حروف و کلمات جایگزین اشکال و پیکره ها شده اند، پدید آورندگان این آثار نقاشی خط ها نقاشان می باشند.
دسته دوم: آثار نقاشی خط که به دست خوشنویسان پدید آمده و در اجرای این نقاشی خط ها از تکنیک های نقاشی و طراحی یا گرافیک استفاده شده است.
دسته سوم: آثار نقاشی خط که به دست خوشنویسان خلق شده و در اجرای آن فقط از تکنیک خوشنویسی یعنی قلم و مرکب استفاده شده است. برای مثال می توان از سیاه مشق های میرزا غلام رضا اصفهانی و میر حسین و برخی از آثار خوشنویسان معاصر نام برد.
نقاشی خط راهی برای انتقال احساس و اندیشه های هنرمند
پدید آورندگان نقاشی خط، در جستجوی زبان و بیانی همه فهم و جهانی برای هنر خوشنویسی و آثار خویش اند. پدید آورندگان نقاشی خط بر این باورند که می توان با استفاده از دانش بصری و شناخت ویژگی های دیداری و تصویری انواع خوشنویسی و بهره گیری از خواص رنگ ها، آثاری پدید آورد که بتواند انتقال احساسات و اندیشه های هنرمند به مخاطبانش را فارغ از محدودیت ها و گوناگونی زبان و خط در هر کجای جهان ممکن ساخت.
نقاشی خط و تاریخچه آن در ایران
نمایشگاه هنر ایران: نقاشی خط از دورهٔ قاجار به‌طور جدى آغاز مى‌شود. خوشنویسان این دوره خط را مى‌نوشتند بعد کپى مى‌کردند و داخل آن را رنگ‌آمیزى مى‌کردند و یا گل و بوته مى‌انداختند. در حقیقت نقاشیخط اولیه، کتیبه‌نویسى است. امروزه ما با شکل‌هاى متنوع و جدیدى از تلفیق خط و رنگ و نقاشى مواجه هستیم و نقاشی خط امروزه رواج بیشترى یافته و مخاطب خود را پیدا نموده است.
نقاشی خط در دوره معاصر
از اولین پیشروان استفاده از نقاشی خط در دوره معاصر؛ رضا مافی است. در واقع رضا مافی کار نقاشی خط را با آشنایی و خوشنویسی سنتی پایه گذارد. رضا مافی با توجه به امکانات خط نستعلیق و شکسته نستعلیق و سیاه مشق های به جا مانده، توانست روشنگر مسیر باشد. رضا مافی با نوشتن بر زمینه ها از جنس و رنگهای متنوع، نقش و نقاشی را در فضای واحد با خوشنویسی مطرح کرد و به اصلاح نقاشی خط را پایه گذاری کرد. در واقع در دوران معاصر، نسل جدید خطاطان، در نزدیکی و تلفیق خط با نقاشی برای بیان اندیشه و عواطف خویش راهی جدید یافتند. آنها غالباً از خط شکسته نستعلیق و یا نستعلیق در کارهای هنری شان با رنگ گذاری آزاد و استفاده از بعضی تزئینات رایج در کتاب آرایی سنتی مانند تذهیب، آثاری در زمینه نقاشی خط آفریدند.
نقاشی خط و ایجاد تنوع بصری در خطوط
در نقاشی خط، اغلب نوآوری در کاربرد رنگ جهت غنای معنای خط نوشته شده و انتقال حس و بیان هنرمند و ایجاد تنوع بصری و جذابیت به کار گرفته شده است. مانند کارهای نقاشی خط اسرافیل شیرچی، جلیل رسولی و مهدی فلاح و بسیاری از هنرمندان خوشنویسی که رنگ و طرح و موتیف را در کنار خوشنویسی به کار گرفتند و آثار نقاشی خط را خلق کردند. در واقع عنصر مهم دیگر این کاربرد از خط، همان ویژگی حسّ آمیزی در خطوط اسلامی و ایرانی است.
نمایشگاه هنر ایران: بطور مثال حسّ آمیزی خط شکسته و کاربرد آن در مفاهیم معنوی، خیالی و تغزّلی در ارسال پیام بصری، به تجسم بخشیدن شور و احساس و حرکت به هنرمند در اثر کمک می کند و خوانایی نوشتار را کم اهمیّت جلوه می دهد و بدین ترتیب، خط در نقاشی خط و یا گرافیک در عین حفظ و تداوم شئونات سنتی در ّجایگاه هنر دیداری، خلاقیّت بصری می یابد.
