نمایشگاه هنر ایران: توسعه پایدار در فرش
بر اساس آمار در سال 74بیشترین سهم صادرات در ایران مربوط به فرش بوده است. گرچه این آمار امروزه کاهش چشمگیری داشته اما از ارزش و جایگاه فرش ایرانی کاسته نشده است. برای شناخت بیشتر جایگاه فرش ایران همچنین میتوان گفت که در اکثر موزه های معروف دنیا فرش ایرانی نگهداری و به نمایش گذاشته میشود. همچنین در مساجد بزرگ و مشهور برخی ازکشورها، مجالس رسمی سران، کاخهای بسیاری از سران کشورها، برخی از کلیساهای بزرگ، سفارت خانه ها و…. فرش ایرانی به چشم میخورد. امروزه در اکثر نمایشگاه ها و سایر هنرها مثل طراحی پارچه و لباس نیز تأثیر چشمگیر فرش بر روی این آثار مشاهده میشود. تمام دنیا به دستبافته های ایرانی افتخار میکند.
مرغوبیت کالا
کیفیت انواع کالای تولیدی از جمله صنایع دستی و به ویژه فرش، برای خریداران بسیار مهم است. امروزه در سطح بین المللی مسئله مرغوبیت کالا برای تمام کشورهایی که به شکلی در زمینه تولید صنایع دستی فعالیت دارند چالش بزرگی را به وجود آورده است. از طرفی برای ترغیب هنرمندان و تولیدکنندگان این محصولات برای کیفیت بخشی هر چه بیشتر باید تدبیری اندیشه میشد. در همین راستا اعطای «نشان مرغوبیت کالا» در سطح بین المللی مطرح شد. مرغوبیت کالای ارزشمندی مانند فرش ابتدا نیازمند ارزیابی آن است. به کلیه عملیاتی که منجر به قیمتگذاری فرش شود ارزیابی فرش گویند که این عملیات عبارت است از بررسی عواملی چون محل بافت، رنگ بندی، طرح، نوع مواد مصرفی، رجشمار، نوع رنگرزی خامه فرش، عیوب، ابعاد، سلیقه مشتریان، قیمت روز بازار، که برای فرشهای کهنه علاوه بر موارد فوق عوامل دیگری چون سلامت فرش از نظر نگهداری، شخص تولیدکننده و طرح که گاه با آرمی در فرش مشخص است و قدمت فرش نیز تأثیر بسزا دارد که در زیر به شرح مختصری در چند مورد پرداخته میشود.
1ـ رنگبندی فرش
یکی از مهمترین عوامل در ارزیابی، رنگهای به کار رفته و قرار گرفتن صحیح آنها در کنار یکدیگر است که هر قدر تجربه نقاش و علم شناخت رنگ و به کارگیری تمام جوانب و خواص آن از جمله انواع تضادها، هارمونی، تأثیرات رنگ و… بیشتر باشد و از سلیقه و رنگهای مورد پسند بازار داخلی و خارجی آگاهی داشته و در رنگ آمیزی طرح فرش استفاده کرده باشد بر زیبائی فرش چنان می افزاید که میتواند عیوب دیگر را نیز تحت الشعاع قرار داده و مشتری به خاطر رنگبندی جذاب از آنها چشم پوشی نماید. زیرا عموم مشتریان به هنگام خرید فرش اولین ملاک را رنگ، برای هماهنگی با مبلمان و دیگر تزئینات داخلی منزل قرار میدهند. برای مثال گبه هیچ طرح خاصی ندارد ولی برخی از تولیدکنندگان با استفاده از علم رنگ؛ گبه هایی تولید میکنند که چشم هر بیننده ای را خیره مینماید.
2ـ طرح فرش
عامل مؤثر دیگر در ارزیابی؛ نوع طرح، ظرافت، اصالت، کم یا پرکار بودن و زیبایی آن است. که طراح هرچه چیره دستتر باشد، طرحی زیباتر با رعایت تمامی اصول زیباییشناسی می آفریند که خود در قیمت فرش و نیز دید مشتریان تأثیر بسزایی دارد. البته باید پذیرفت که فرش ایران نیاز به نوآوری در طرح دارد و می بایست طرحهایی جدید و بدیع، با توجه به اصالت هنر ایرانی توسط طراحان خلاق به نقش کشیده شود.
3ـ مواد مصرفی در فرش
به هنگام ارزیابی علاوه بر دقت در نوع مواد مصرفی به نکات زیر نیز توجه فراوانی دارند:
الف) به هیچ عنوان از الیاف مصنوعی چه به تنهائی و چه به صورت مخلوط با الیاف طبیعی در بافت فرش استفاده نشده باشد.
ب) پشم به کار رفته میبایست از نوع مرغوب و یکدست باشد و علی الخصوص باید توجه داشت که از پشم دباغی در فرش استفاده نشده باشد.
ج) در فرشهای ابریشم (گل یا چله) از نوع ابریشم مرغوب استفاده شده باشد زیرا به دلیل قیمت بالای آن احتمال تقلب در مواد آن بیشتر است.
4ـ عیوب فرش
با توجه به اینکه فرش، هنری است دست بافته احتمال وجود عیب هایی در آن هست. بسته به نوع یا درصد عیب به دلیل دستباف بودن آن از برخی عیوب آن چشم پوشی میشود. اما نباید عیب چنان باشد که از زیبائی آن کاسته و یا شکل موزون و اصلی فرش را تغییر دهد. البته در هر صورت در قیمت گذاری تأثیر دارد. تعدادی از این عیوب عبارتند از: کجی، سره، غلطبافی، رگه، دورنگی، ابرشی، ذرتی ، کوبیدگی، کیسی، خلوتی، پارگی، پوسیدگی، شلبافی، بیدخوردگی و…..
5ـ رجشمار فرش
هر قدر تعداد این رجشمار قالی بالاتر باشد یعنی گره های آن بیشتر بوده و فرش از ظرافت بیشتری برخوردار است و قیمت آن نیز به همین نسبت افزایش می یابد.
6ـ محل بافت فرش
کارشناسان باید محل بافت فرش را تشخیص دهد. برای اینکار معیارهایی در نظر گرفته میشود که عبارت اند از طرح، رنگبندی، نوع رنگرزی، مواد مصرفی، نوع گره، شیرازه، گلیم بافت، نوع پوددهی و… که معمولاً فرشهای مناطق معروفتر با توجه به خواسته مردم در بازار از قیمت بالاتری برخوردارند.
نشان مرغوبیت صنایع دستی
نشان مرغوبیت صنایع دستی در سال 2000به طور مشترک توسط سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (UNESCO)که به طور خلاصه یونسکو نامیده میشود و انجمن توسعه و ترویج صنایع دستی(ASEAN) پایه گذاری شد. به دنبال موفقیت های کسب شده این طرح در سراسر دنیا گسترش یافت. کشور جمهوری اسلامی ایران از سال 2007اجازه شرکت در این برنامه بین المللی را کسب کرد. این نشان در آسیا با همکاری سازمان های منطقه ای جهت ارزیابی و کارشناسی داده میشود.
اهداف نشان مرغوبیت
هدف اول: ایجاد استانداردهای دقیق مرغوبیت در صنایع دستی
انگیزه”نشان مرغوبیت صنایع دستی یونسکو” ترویج صنایع مطابق با برترین معیارهای مرغوبیت است. هدف این است که خریداران هنگام خرید محصول دارای نشان مرغوبیت و اصالت کالا، بر احترام به محیط زیست و مسئولیت اجتماعی در روند تولید، اطمینان داشته باشند.
هدف دوم: ترویج و نوآوری
این نشان علاوه بر تداوم مهارتهای سنتی، به دنبال تشویق نوآوری در تولید کالایی مناسب و مفید و قابل عرضه در زندگی امروزی است. تاکنون در کشور سه دوره اعطای “نشان مرغوبیت و اصالت اثر” برای آثار مختلف صنایع دستی و انواع فرش برگزار شده است.
هدف سوم: ارائه خدمات آموزشی و پشتیبانی
این نشان در پی ظرفیت سازی و برگزاری کارگاه های آموزشی است تا سازندگان آثار مختلف صنایع دستی در بهبود طراحی و عرضه محصولات، توسعه بازارها و حفظ حقوق معنوی آثارشان یاری رساند.
هدف چهارم: ایجاد فرصتهای جدید جهت تأمین پایداری
صنایع دستی نقش مهمی در توسعه اقتصاد محلی و فقرزدایی دارد. هدف این برنامه ایجاد معاشی پایدار برای سازندگان صنایع دستی، از طریق تأمین بازارهای جدید است. این امر با ایجاد شبکه توسعه یافته ای از سازندگان صنایع دستی و خریداران از جمله بخش اعظم بازار با برگزاری نمایشگاه ها و بازارهای تجاری امکانپذیر میگردد.
این نشان مهمترین برنامه یونسکو در حمایت از تولید کنندگان صنایع دستی میباشد. در طول سالیان متمادی فرش دستباف به عنوان یک کالای ممتاز صادراتی، پس از نفت یکی از منابع مهم تأمین درآمدهای ارزی کشور، محسوب میگردید. به یقین در فهرست صادرات غیرنفتی ایران کمتر کالایی را میتوان یافت که مانند فرش دستباف از مزیت نسبی و گاه بیمانندی در بازارهای بین المللی برخوردار باشد. از دهه اول قرن بیستم تا سال 1314انحصار فعالیتهای فرش دستباف ایران در اختیار تعدادی از کمپانی های خارجی، قرار داشت لیکن در 14بهمن ماه ،1314بنابه دستور دولت وقت اختیارات انجام فعالیتهای تولید و تجارت فرش ایران از شرکت مذکور خلع ید و کلیه وظایف و اختیارات آن به شرکت سهامی فرش ایران واگذار شد. بدین ترتیب شرکت مذکور از آن تاریخ به بعد به عنوان یک شرکت دولتی دست اندرکار آموزش، ترویج، تولید و توسعه تجارت فرش دستباف بوده است. این شرکت در سال 1392به بانک تجارت واگذار شد. شرکت سهامی فرش ایران به لحاظ تجارب و جامعیتی که در حوزه فرشبافی کسب نموده تاکنون توانسته است به فراخور توانایی های خود در جهت احیاء و اعتلای هنر صنعت فرش ایران، حفظ ارزشهای سنتی و ویژگیهای اجرایی، بازسازی طرحها و نقشه های اصیل ایرانی، و تربیت و اشتغال هزاران نفر قالی باف، در سراسر کشور قدمهای مؤثری بردارد. شرکت سهامی فرش ایران یکی از بزرگترین و معتبرترین تولیدی فرش دستباف ایران است. الیاف مصرفی در فرش و قالیهای تولیدی این شرکت از بهترین پشم های درجه یک میباشد که از بهترین کارخانه ها تبدیل به مواد قابل مصرف در تولید فرش شده است.
رنگهای استفاده شده نیز کاملا گیاهی و طبیعی است که همین امر باعث دوام بیشتر در فرشها میشود. دستاوردهای شرکت سهامی فرش ایران شامل:
ـ تولید و بافت فرش به مساحت 4343متر مربع به سفارش سلطان قابوس پادشاه کشور عمان در مسجد سلطان قابوس
ـ بافت بزرگترین فرش جهان به مساحت 6000متر مربع به سفارش کشور امارات جهت مسجد شیخ زاید بن سلطان در شهر ابوظبی.
در همین راستا این شرکت گواهینامه های بین المللی از جمله: گواهینامه رکورد گینس برای تولید بزرگترین فرش دنیا و دریافت گواهینامه رعایت حقوق مصرف کنندگان را دریافت کرده است.
مزایای نشان مرغوبیت
سازندگانی که موفق به دریافت این نشان شوند از مزایای زیر برخوردار خواهند شد:
گواهی مرغوبیت
هر محصولی که به وسیله این نشان تصدیق شود، گواهی دریافت خواهد کرد. از این گواهی میتوان به عنوان ابزاری تبلیغاتی (تنها برای این محصول خاص یا خط تولید آن) جهت تایید کیفیت و اعتبار محصول استفاده کرد.
آموزش و ظرفیت سازی
یونسکو در برگزاری کارگاه هایی درباره ارزیابی، طراحی و ترویج برای تولیدکنندگان محصولات دارای نشان و یا شرکتکنندگان در برنامه به همکاران ملی و منطقه ای خود کمک میکند.
نوآوری و خلاقیت
ابتکار در طراحی و تولید،این عامل از طریق ترکیب مؤثر روشهای سنتی و مدرن و یا بهره برداری بدیع و خلاقانه از مواد، طرح، و روند تولید نشان داده میشود. با نوآوری در همه فرایندهای کاری، ضمن ایجاد ارزشهای جدیدکیفیت و بهره وری افزایش می یابد، هزینه ها کاهش می یابد و در نتیجه مزیت رقابتی تقویت میشود.
ارتباطات و تبلیغات:
تولیدکنندگان میتوانند از فعالیتهای اطلاعاتی و تبلیغاتی انجام شده توسط یونسکو و شرکای آن بهره مند شوند. منابع تبلیغاتی از جمله بروشورها و کاتالوگها موجب معرفی و شناخت بهتر محصول خواهند شد. تبلیغات از عوامل بسیار مؤثر در تجارت است که اثر آن در توسعه فروش و بازاریابی بر کسی پوشیده نیست. گاهی تبلیغات با انتخاب ساده ترین شکل تنها با یک عبارت مثلا “فرشهای بیگره نخرید” سبب توجه بسیاری از مصرف کنندگان فرش میشود چون افراد با دیدن و شنیدن این عبارت فرشهایی را جست وجو میکنند که گره دار باشد و نتیجه دیگر اینکه بسیاری به دنبال شناخت گره فرش خواهند بود. بنابراین با انتخاب این عبارت ساده میتوان گره فرش دست باف را به عنوان عنصری محوری در تعیین کیفیت فنی فرش مطرح کرده و به وسیله آن ذهن و فکر افراد را به فرش و مطالعه آن مشغول ساخت. به طور کلی در فروش فرش، تبلیغات سه نقش عمده را ایفا میکند:
-معرفی فرش دست باف که سبب آشنایی عموم میگردد.
-توضیح پیرامون ویژگیهای فرش دستباف که تصوری خاص در مردم به وجود می آورد.
-مردم را به خرید فرش تشویق میکند.
بازاریابی
یعنی جستجو برای یافتن مناسبترین بخش یا بخشهایی از بازار که شرکت بهتر و مؤثرتر میتواند پاسخگوی نیازهای آن بخش بوده و در عین حال به بهترین نحو بتواند از منابع محدود و موجود خود استفاده نماید. این عامل به عملکرد محصول، کاربرد مطمئن آن برای خریدار، تعادل بین قیمت و کیفیت، و یا پایداری محصول بستگی دارد. تمامی متقاضیان میبایست جهت شرکت در ارزیابی دو پیش شرط را رعایت نمایند.
الف) رقابت
برای پیشی گرفتن از سایر رقبا در عرصه تولید باید توان رقابتی خود را بالا برد تا از سایر رقبا جلو افتاد. برای رقابت باید علم و دانش فرد، همیشه به روز باشد. باید از نیاز جامعه مطلع بوده و در صدد بر طرف کردن نیازها به بهترین شکل و با بالاترین کیفیت بود. زیرا این کیفیت محصول است که تعیین میکند چه کالایی در رقابت پیروز است. در بازار برخی کالاها ممکن است رقابت شدید داشته باشند، به عنوان مثال فرش تولیدی ناحیه ای از ایران مثلا استان اصفهان با نمونه های تولیدی کشورهای دیگری که از طرحهای اصفهان کپی شده در رقابت باشند. بنابراین تمام عواملی که تأثیر عمیق در تقسیم بازار دارند و در تدوین برنامه بازاریابی و تصمیم گیری مدیر مؤثر هستند، با حساسیت و دقت کامل باید مورد توجه قرار گیرند.
ب) عرضه مناسب نمایشگاه ها
تولیدکنندگان این امکان را دارند که محصولات دارای گواهی مرغوبیت خود را در نمایشگاه های سالانه به نمایش گذاشته و در مورد شرکت در نمایشگاه های تجاری بین المللی رهنمودهایی کسب کنند. برگزاری نمایشگاه های فرش دستبافت در داخل و خارج از کشور انجام میگیرد. حضور در نمایشگاه ها اعم از داخلی و یا خارجی فرصت و شرایط و موفقیتهایی را برای تولیدکنندگان و تاجران فرش فراهم می آورد. حضور در نمایشگاه ها دستاوردهایی از قبیل؛ توسعه بازار و خروج از بازارهای محدود، بازاریابی در همه ابعاد، استفاده از سلیقه ها و ایده های مصرف کنندگان نسبت به کیفیت فرشها و تطبیق سطح تولیدات با خواسته های بازار را برای تاجران در پی خواهد داشت.
الف) نمایشگاه داخلی: همه ساله در شهریور ماه، نمایشگاه بزرگ فرش دستباف در تهران از سال 1370 تاکنون برپا میگردد. همچنین نمایشگاه های استانی در سطح استانها بر پا میگردد. مشارکت و حضور در این قبیل نمایشگاه ها محدودیت خاصی ندارند، همه تولیدکنندگان و تاجران فرش میتوانند در آن شرکت کنند.
ب) نمایشگاه های خارجی: تعداد نمایشگاه هایی که در خارج از کشور تنها برای عرضه فرش و یا نمایشگاه هایی که در آنها کالاهای دیگر نیز همراه فرش برپا میگردند، بسیارند که چند نمونه از آنها عبارت اند از: نمایشگاه فرش آلمان، نمایشگاه فرش در امارات متحدۀ عربی (دبی،) نمایشگاه بین المللی سیدنی استرالیا، نمایشگاه بین المللی قاهره مصر و نمایشگاه های اروپا و امریکا .
ارتباطات و تبلیغات تولیدکنندگان میتوانند از فعالیتهای اطلاعاتی و تبلیغاتی انجام شده توسط یونسکو و شرکای آن بهره مند شوند. منابع تبلیغاتی از جمله بروشورها و کاتالوگها، موجب معرفی و شناخت بهتر محصول خواهند شد.
پایگاه اینترنتی
اسامی تمام محصولات دارای این نشان همراه با اطلاعات سازنده آنها، در فهرست پایگاه اینترنتی “بانکوک” یونسکو قرار خواهد گرفت تا علاقه مندان بیواسطه و مستقیم با سازندگان در ارتباط باشند. امروزه تحولات سریع در دنیای تجارت یکی از عمده ترین پدیده هایی است که مدیران موسسات و شرکت های تجاری را برای عقب نماندن در بازار و پیشی گرفتن از رقبا به خود مشغول میکند. گرچه رقابت تجاری در هر زمانی به تناسب شرایط وجود داشته است اما در جهان کنونی با توجه به رشد تکنولوژی تأثیر آن بسیار چشمگیر است. ارتباطات وسیع بین المللی، تجارت الکترونیکی، وسایل حمل و نقل و… از نتایج رشد تکنولوژی است که بر همه فعالیتهای انسانی به خصوص تجارت اثر مستقیم دارد. بهره مندی از این پدیده صنعتی و برخورداری افراد از توافق نامه های اقتصادی و کثرت جمعیت جوامع، همچنین توانمندی مصرف کنندگان فرش دستباف در شمار زیاد، از دیگر عواملی هستند که بازاریابان و تجار و فروشندگان را به رقابت با یکدیگر برای رسیدن به فروش بالاتر و کسب سود ترغیب می نمایند. همه اینها با وجود یک پایگاه اینترنتی فعال مایه رونق کسب و کار میشود.
