نمایشگاه هنر ایران: تاریخچه خط شکسته نستعلیق و هنرمندان آن
خط شکسته نستعلیق در اصل فاصله و اختلاف زیادی با اصل خود نداشت و همان نستعلیق بود که بعضی از حروفش در نتیجهٔ سرعت قلم اندکی شکسته و خرد شده بود و بعد در اثر تصرف خطاطان و منشیان شکل‌های خاصی به آن اضافه شد. مثلا یای نستعلیق در شکسته از هم باز و منبسط شد و بعضی از حروف و کلمات منفصل نیز متصل نگاشته شد و این تصرفات خود تحت تاثیر خط شکسته تعلیق بوده است. وقتی خطی مورد پسند قرار می‌گیرد کم کم بواسطهٔ کثرت استعمال، سرعت عمل و تندنویسی آن مورد نیاز قرار می‌گیرد و بدین‌ترتیب صورت تازه‌ای از خط نمایان می‌شود. به همین دلیل است که خط شکسته نستعلیق شکل گرفت و میان نویسندگان و خوشنویسان رایج و متداول شد.
در اینباره می‌توانیم بیان خود را اینطور خلاصه کنیم که خط شکسته اول بطور خالص شکسته‌ای از خط نستعلیق بود اما بعدها به دست همان منشیانی که تعلیق نویس بودند، با تعلیق آمیخته شد و به صورتی مستقل بنام شکسته نستعلیق متدوال شد. در این زمینه است که بنابر تصرفات منشیان می‌بینیم که خط شکسته گاهی به تعلیق و گاهی به نستعلیق متمایل شده است.
تاریخ پیدایش خط شکسته نستعلیق
پیدایش این خط به اواسط قرن هشتم باز می‌گردد. قرن هشتم و نهم هجری در هرات از بهترین دوره‌های رشد خوشنویسی به شمار می‌آید و این هنر بزرگ پارسی در تمام مجامع و موسسات علمی مورد توجه بود. شاهان و شاهزادگان به آن نظر ویژه‌ای داشته‌اند تا آنجه که خط نویسان و خط شناسان بسیاری را در دربار خویش جلب کرده و آنان را ترغیب و تشویق شایسته می‌کردند.
چنانچه در احوال بعضی از هنرمندان آمده حتی جایزه‌های بسیار بزرگ و با ارزش را برای هنرمندان منظور می‌کردند و از علاقه‌مندی آنان بدین هنر این بس که تعدادی از شاهان و بزرگان خود از خوشنویسان صاحب نام بوده‌اند. آثار بجا مانده از آنان خود دلیل و مدرک بارزی بر این مدعا است. در چنین بستری خط شکسته نستعلیق پا به عرصه وجود گذاشت.
نمایشگاه هنر ایران: عده‌ای «مرتضی قلی خان شاملو» حاکم هرات و برخی دیگر «محمد شفیع هروی» معروف به «شفیعا» را ابداع کنندهٔ این خط دانسته‌اند.
عبدالمحمد خان ایرانی مؤلف کتاب «پیدایش خط و خطاطان» عقیده دارد که شکسته نستعلیق در زمان صفویه به وجود آمد و «مرتضی قلی خان شاملو» آن را از نستعلیق رویاند. همچنین اذعان می‌دارد که میرزا شفیعا هراتی (یا همان محمد شفیع هروی) از خوشنویسان این قلم که منشی مرتضی قلی خان بوده‌است آن را تکمیل کرده است.
این خط با ظهور استاد درویش عبدالمجید طالقانی (متوفی 1185) به مفهوم کامل زیبایی خود رسید و به دست شاگردان و پیروان شیوهٔ او بسط و توسعه یافت و به دوره‌های بعد انتشار و رونق بیشتر پیدا کرد. از آن پس خوشنویسان زبر دست در این خط پیدا شدند که در تعلیم و رواج آن تا قرن چهاردهم سهم به سزایی دارند.
هنرمندان معروف خط شکسته نستعلیق
ترویج‌دهندگان و استادان زیادی در به اوج رساندن و زیبایی این خط کوشیده اند، از جمله: مرتضی قلی خان شاملو، محمد شفیع حسینی (شفیعا)، میرزا حسن کرمانی، محمد محسن قمی، محمد ابراهیم قمی، محمدافضل گنابادی، وصال شیرازی و پسران، سید علی نیاز، میرزا محمدرضا کلهر، سید علی اکبر گلستانه، آقا هاشم اصفهانی، علی محمد کاوه یزدی، میرزا غلامرضا اصفهانی. از اساتید معاصر می‌توان به یدالله کابلی خوانساری، غلامرضا مشعشعی، محمدحسین عطارچیان، مجتبی ملک زاده، حسین فیض آبادی و … اشاره کرد.
