نمایشگاه هنر ایران: استفاده از تکنیک “نگاه تعقیب‌گر” و “خیال” در آثار هنرمندان بزرگ
در این مطلب به تعریف و بررسی دو اصطلاح نگاه تعقیب‌گر و خیال در دنیای نقاشی می‌پردازیم.
نگاه تعقیب‌گر (Ubiquitous Gaze)
در فیلم‌های ترسناک قدیمی دست‌کم یک سکانس وجود داشت که در آن پرتره‌ای از زنی مشکوک در اتاقی تاریک دیده می‌شد و نور اندکی چشم‌های او را مرکز توجه قرار می‌دهد. این تصویر قرار است برای شما ترس ایجاد کند. اما زمانی که با مفهوم اصطلاح نگاه تعقیب‌گر (Ubiquitous Gaze) آشنا شوید، متوجه می‌شوید دلیل استفاده کارگردان‌ها از این نوع نقاشی‌ها چیست و شاید دیگر ترسی به خود راه ندهید.
نمایشگاه هنر ایران: دلیل استفاده از این پرتره‌ها این است که به نظر می‌رسد چشم‌های زن (یا مرد) نقاشی، در حال تعقیبمان است. فارغ از اینکه ما در اتاق باشیم یا نه، گویی این چشم‌ها در حال تعقیب ما هستند. تحت نظر بودن در هر حالی تجربه عجیب و ترسناکی است. ممکن است حتی در خانه یا محل کارتان چنین پرتره‌ای وجود داشته باشد و چشم‌هایش در هر گوشه اتاق به دنبال شما باشد. این اثر به دلیل ایجاد پرسپکتیو هنرمندانه در نقاشی رخ می‌دهد. نگاه تعقیب‌گر را می‌توان به نوعی زیرمجموعه‌ای از روش فریب چشم (Trompe l’oeil) به حساب آورد.
مشهورترین مثال از نقاشی با نگاه تعقیب‌گر مونالیزا است. علاوه بر خنده مرموز در این نقاشی چشم‌های سوژه نگاهی تعقیب‌گر دارد.
خیال (Capriccio)
خیال، محصول هنری فانتزی به اضافه دنیای واقعی است. این نوع نقاشی ترکیبی از عناصر، مکان‌ها، لحظه‌ها و ساختمان‌های واقعی در دنیای خیالی است که در دنیای واقعی یافت نمی‌شود. این نقاشی نمایشی از تصورات فانتزی هنرمند درباره ساختمان‌ها و آثار تاریخی واقعی است.
این شکل هنری قدمت زیادی دارد. در نقاشی‌های ایتالیایی قرن شانزدهم این سبک نقاشی معماری تخیلی و زینتی بسیار دیده می‌شود. در آن زمان این نقاشی‌ها در چهارچوب نقاشی‌های دیواری بزرگ و نقاشی‌های تزیینی سقف که به نام تربیع (Quadrature) معروف بود، به کار می‌رفت .
نمایشگاه هنر ایران: در قرن هفدهم محبوبیت این نقاشی‌ها و رواج آن‌ها به حدی رسید که به نقاشی‌های روی بوم و سه پایه تبدیل شدند. از نقاشانی که به محبوبیت این شکل از نقاشی در این زمان کمک کردند، می‌توان به الساندرو سالوچی (Alessandro Salucci) و ویویانو کودتزی (Viviano Codazzi) اشاره کرد.
جیووانی پائولو پنینی (Giovanni Paolo Pannini)، هنرمند سال‌های 1691 تا 1765 یکی از اولین حامیان این شکل در هنر بود. در تصویر بالا مکان آمفی تئاتر و باقیمانده‌های ساختمان‌ها در محیط و طبیعتی قرار گرفته که نسبت به مکان واقعی آن در رم بسیار نادرست به نظر می‌رسد. اما این شاخه از هنر در عوض به تصویر کشیدن واقعیت‌ها روی زیبایی‌ها تمرکز دارد.
