نمایشگاه هنر ایران: انبارداری فرش
در طول تاریخ، انواع فرش های بافته شده نقش مهمی در زندگی بشر داشته اند. با توجه به ماهیت بسیار حساس و آسیب پذیر فرشها در برابر شرایط محیطی، جزء آن دسته از کالاهایی قرار دارند که به حفاظت و نگهداری دقیقتری نیاز دارند. فرش کالای با ارزشی است که در صورت نگهداری خوب میتواند سالم، قابل استفاده، شکوهمند و زیبا باقی بماند. همچنین با توجه به اینکه تولید انواع فرش مستلزم صرف هزینه و زمان زیاد است، انبارداری صحیح آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
کارکرد انبارهای فرش
در کتاب همراه هنرجو با انواع تقسیم بندی انبارها آشنا شده اید. فرش بر اساس نوع و نام کالا در قسمت کالاهای ساخته شده (محصول) قرار میگیرد. نگهداری فرش را با در نظر گرفتن نوع مالکیت آن میتوان به صورت زیر تفکیک کرد:
1- نگهداری فرش در انبارهای کوچک و چندمنظوره به صورت خانگی در تعداد کم؛
2- نگهداری فرش در مخازن موزه ها و مجموعه داران شخصی؛
3- نگهداری فرش در انبارهای فروشندگان، تجار و صادرکنندگان؛
هدف از نگهداری فرش در هر کدام از موارد بالا هرچند اندکی با هم فرق دارد، اما رعایت اصول حفاظت از این بافته ها و الزامات انبارداری آنها دارای اشتراکات مهمی است. فضای انبار فرش باید به طور کلی مطابق با آیین نامه های ایمنی انبار کالا و به طور خاص منسوجات باشد.
الزامات ساختمانی انبار فرش
نکتۀ مهم برای آماده سازی انبار فرش این است که مکان آن متناسب با ماهیت فرش باشد. برخی از الزامات ساختمانی فوق عبارتاند از:
1- داشتن وسعت لازم؛
2- داشتن نور و هوای کافی (مجهز به سیستم تهویۀ مطبوع)؛
3- در دسترس بودن؛
4- برخوردار بودن از مصالح ساختمانی مناسب، سقف بلند، و پنجره های کافی؛
5- دسترسی داشتن به وسایل نقلیه؛
6- داشتن مسیر مناسب برای عبور ماشین های آتشنشانی.
یکی از بخشهای مهم در انبارهای فرش تجهیز آنها به کف مناسب و مقاوم در برابر شرایط کاری و محیطی است. مناسب نبودن کف انبار اختلال در چرخش کار و آسیبدیدگی به فرشها و تجهیزات در حال کار و ایجاد هزینه های تعمیر و نگهداری فرشها را در پی دارد.
ابزار و تجهیزات انبار فرش
رطوبت سنج ـ دماسنج ـ کپسول آتشنشانی ـ سیستم روشنایی ـ باسکول ـ پنل های چوبی ـ قیچی ـ چاقو ـ سیستم تهویۀ هوای مطبوع ـ رایانه و لوازم جانبی ـ چاپگر ـ بارکدخوان ـ میز ـ صندلی ـ قفسه ـ لیفتراک ـ جاروبرقی
مواد مصرفی انبار فرش
نرم افزارهای تخصصی انبارداری ـ کاغذ ـ خودکار ـ سربرگ ُ های چاپی ـ مهرـ انواع نخ و پوشن (کاور) ـ انواع مواد بید ُکش و حشره ُکش ها به صورت بخار یا مایع ـ انواع پارچه های پنبه ای و کتانی ـ انواع طناب ـ کیسه های نایلونی
کنترل تجهیزات و مواد مصرفی انبار فرش
برای جلوگیری از وارد شدن آسیب و لطمه به فرشها در حین نگهداری و انبارداری، لازم است تجهیزات انبار فرش دائماً کنترل و بازرسی شود. انباردار باید در صورت بروز مشکل، آن را به موقع به مدیر خود گزارش کند. دستگاه های تهویه و تصفیۀ هوا مهمترین وسایل مورد استفاده در انبارهای فرش اند. تعویض یا تعمیرآنها در صورت خرابی بر عهدۀ تکنسین هاست. کنترل سیستم برق انبار، بررسی تاریخ مصرف مواد مصرفی و… از وظایف دیگر انباردار فرش است.
روش های انبارکردن فرش
نحوۀ قراردادن فرش ها در انبار برای نگهداری به صورت تخت، تاکردن، یا رول است.
روش تخت
این روش برای نگهداری از فرش ها در انبار بهترین گزینه است. در این روش فشارهای وارده بر فرشها به حداقل ممکن میرسد. معمولاً باتوجه به محدودیت فضای انبار از این روش بیشتر در نگهداری فرشهایی با ابعاد کوچک یا فرشهای خاص یا بسیار آسیبدیده و شکننده استفاده میشود. در روش تخت، فرشها، براساس دستهبندیهای از قبل مشخص شده مانند منطقۀ جغرافیایی، نوع مواد اولیه و بافت و غیره بر روی تخته های چوبی، که از زمین به اندازه کافی فاصله دارد، پهن میشود. بر روی هر فرش، برای مثال نفتالین میریزند و فرش دیگری روی آن پهن میکنند.
روش تا کردن
در روش تا کردن، فرش را پهن میکنند. آنگاه با تا کردن گوشه ها به طرف درون فرش آنها را روی هم میچینند. از این روش برای انبار موقت، حمل و نقل و نگهداری در انبار گمرک (به صورت عدل بندی شده) بیشتر استفاده میشود.
روش رول کردن
در این روش، فرشها لوله شده میشوند، سپس آنها را روی تخته میچینند. از این روش بیشتر به دلیل کمبود جا استفاده میشود. قبل از این کار باید از خشک بودن فرش اطمینان کامل داشت. از مهمترین ویژگیهای این روش، علاوه بر نگهداری امن فرش، فضاگیری کمتر آنها، با توجه به محدودیتهای فضای انبار و امکان افزایش تدریجی موجودی انبار است.
حفاظت و نگهداری فرش در انبار
در واحد یادگیری قبل، در قسمت عوامل آسیب رسان مواد اولیۀ فرش آموخته اید که نوسانات دما و رطوبت به تسریع فرسودگی نخها و رنگینه ها، کپکزدن، ایجاد بوی بد و بیرنگ شدن فرش منجر میشود. از اینرو برای انبار کردن فرش، باید از فضاهایی با سقف شیروانی و یا انواع زیرزمین که فاقد تدابیر ایمنی است، صرف نظر کرد. سطحی که فرش بر روی آن گسترده میشود باید صاف، خشک و عاری از گرد و خاک باشد و در فواصل زمانیً معین، مثلا هر ماه یکبار، فرش ها مورد بازرسی قرار گیرند. برخی از انواع نور ها نیز برای فرش مضرند. مثلا الیاف ابریشم به دلیل پروتئینی بودن در برابر اشعۀ فرابنفش تخریب میشود. دمای انبار فرش بهتر است در زمستان بین 15/5تا 20و در تابستان بین 20تا 22درجۀ سانتیگراد باشد. دی اکسیدگوگرد، ذرات آهن، ذرات گوگرد و انواع سولفورها میتوانند از جمله آلودگی های هوای اطراف انبار باشند که در نابودی تدریجی فرش تأثیر بسیار مخربی دارند. زیانبارترین آلودگی موجود در هوا برای فرش سولفورها هستند، زیرا با بخار آب تشکیل اسید سولفوریک میدهند و باعث سستی و بیدوامی الیاف فرش میشوند. برای جلوگیری از بیدخوردگی فرش میتوان از نگزالت یا مواد گیاهی (مانند تنباکو) بهره برد. باید دقت شود از این مواد در حد متعارف استفاده شود.
