نمایشگاه هنر ایران: اهمیت سایه و نور در عکاسی
در این مقاله قصد دارم به بررسی مفهوم سایه در عکاسی پرداخته و درباره شیوه تعامل آن با نور برایتان صحبت کنم.
تا کنون درباره اهمیت نور و نورپردازی در عکاسی مقالات بسیاری نوشته شده و نقل قول‌های زیادی درباره‌ی آن وجود دارد. احتمالا شما نیز این را شنیده‌اید که کلمه فوتوگرافی از ریشه دو کلمه یونانی گرفته شده که به معنای ” ثبت نور ” یا ” بازی با نور ” است.
اما گاهی اوقات اهمیت سایه در عکاسی از نور و بخش‌های روشن ( هایلایت‌ها ) بسیار بیشتر می‌شود. از آنجایی که بدون یانگ هیچ ینی وجود ندارد ( ین و یانگ مفهومی است در نگرش چینیان باستان به نظام جهان. ین و یانگ شکل ساده شده‌ای از مفهوم یگانگی متضادها است. )، در عکاسی نیز هیچ نوری بدون سایه اهمیتی ندارد.
در واقع اهمیت واقعی یک عکس به این است که در کنار نوری که سوژه را روشن کرده است، سایه‌ای وجود داشته باشد که ارزش هنری عکس را بیشتر کند، این یعنی همان دوگانگی نور و سایه در عکاسی.
بیایید در این مقاله به رابطه نور و سایه در عکاسی و به طور کلی مفهوم سایه بپردازیم.
آنچه را پیدا می‌کنید که به دنبالش هستید
دانشجویان عکاسی در ابتدا دیدن و جستجوی نور را آموزش می‌بینند و اینکه چگونه آن را در یک محیط پیدا کنند. گاهی اوقات آنها متوجه نمی‌شوند که برای بهتر دیده شدن اثرات نور، گاهی می‌توان از سایه‌ها نیز در کار استفاده کرد.
ما برای توصیف کیفیت نور از اصطلاحاتی مانند سخت و نرم استفاده می‌کنیم، وقتی از این نوع توصیف استفاه می‌کنیم، در واقع منظور ما خط یا حد فاصل بین نور و سایه است. یک کنتراست یا تضاد شدید بین نور و سایه، این چیزی است که ما آن را نور سخت می‌نامیم. هر چه نیم سایه‌ها بیشتر باشند و کنتراست ضعیف‌تری داشته باشیم، نور اصطلاحا نرم‌تر است. برای درک کامل این موضوع باید به نور و سایه نگاه دقیق‌تری داشته باشیم.
مانند بسیاری از موارد دیگر در عکاسی، شما در ابتدا شروع به دیدن خواهید کرد، سعی کنید پس از اینکه به هر جایی نگاه می‌کنید ببینید که واقعا چه چیزی را مشاهده می‌کنید که ممکن است سوژه خوبی برای عکاسی باشد. تمرین کنید به دنبال ثبت سایه و نور در عکس باشید، به شکلی که هر دو در یک قاب وجود داشته باشند و کنتراست نیز شدید باشد.
این یک تمرین عالی برای شناخت بهتر سایه و نور در عکاسی است.
سایه در گذر زمان و فصل‌ها
نمایشگاه هنر ایران: اکنون اواسط ماه دسامبر است که من این مقاله را می‌نویسم، و در عرض جغرافیایی محل زندگی من – در حدود 43 درجه شمالی – فصل زمستان را تجربه می‌کنم. روزها کوتاه‌تر می‌شوند و سایه‌ها طولانی‌تر و سخت‌تر. در تاریخ 21 دسامبر، خورشید برای منطقه ما در نیمکره شمالی کمترین مدت زمان ممکن را در آسمان خواهد بود. برای دوستانم که در نیمکره جنوبی قرار دارند، همان روز طولانی‌ترین روز و میانه تابستان خواهد بود.
البته، زمان روز بدون توجه به زمان سال، در این امر نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. یکی از دلایل عکاسان برای اینکه فقط در اول صبح یا انتهای بعد از ظهر عکاسی می‌کنند، همین است که بتوانند نوری یکدست و نرم داشته باشند. فراموش نکنید که عکاسی در عصر فقط برای ساعات طلایی نیست، بلکه برای زاویه کم نور و سایه‌های نرم‌تر است.
بله، در هر ساعت از روز سایه‌هایی پیدا خواهید کرد، اما اندازه و ویژگی‌های آنها با توجه به زمان روز و زمان سال متفاوت خواهد بود.
اما یک مقوله دیگر نور مصنوعی است، شما بی شک نمی‌توانید خورشید را کنترل کنید که با چه شدت یا زاویه‌ای بتابد، اما در مورد منابع نور مصنوعی این کاملا ممکن است. شما می‌توانید شدت، رنگ و جهت آن را کنترل کنید و با استفاده از اصلاح کننده‌های نوری، کیفیت سایه را نیز خودتان تنظیم کنید.
به این نکته نیز توجه داشته باشید که سخت بودن یا نرم بودن سایه به تفاوت ابعاد منبع نور در مقایسه با سوژه نیز بستگی دارد، فاصله آنها نیز در این امر دخیل است.
یک سافت نرم باعث ایجاد سایه‌های نرم می‌شود، چرا که ابعاد منبع نور را بزرگتر کرده و نوری پراکنده‌تر تولید می‌کند. همچنین وقتی نور را به سوژه نزدیک می‌کنید سایه‌های نرم‌تری دریافت خواهید کرد ( که باعث افزایش اندازه نسبی آن نیز می‌شود ).
سایه چه چیزهایی را در عکاسی نشان می‌دهد ؟
اما در هنگام مشاهده یک عکس، سایه به شما چیزهای دیگری نیز نشان می‌دهد که در این بخش به آنها می‌پردازم :
جهت
به یک عکس نگاه کنید و مطالعه کنید که سایه‌ها در کجا افتاده‌اند. منبع نور دقیقاً مخالف با جهت‌هایی است که سایه‌ها یا تاریک‌ترین سمت سوژه قرار می‌گیرند.
شکل و فرم
نحوه انتشار نور و سایه‌ها، سرنخ‌هایی در مورد شکل و فرم یک سوژه به ما می‌دهد. عکاسی یک هنر دو بُعدی است که ما برای ثبت یک دنیای سه بعدی از آن استفاده می‌کنیم و نور و سایه به افزودن عمق، بُعد و شکل به سوژه در آن کمک می‌کند.
عکسی از یک تخم مرغ با منبع نوری که مستقیماً از همان جهتی که دوربینتان در آن قرار دارد ثبت کنید، در این حالت یک بیضی دو بعدی خواهید دید که تنها بخش کوچکی از بالای آن سایه دارد و می‌تواند سر نخ مناسبی برای تشخیص عمق و بُعد آن باشد.
حالا نور را با زاویه 45 درجه حرکت دهید و سایه را مشاهده کنید که شروع به نشان دادن شکل واقعی تخم مرغ خواهد کرد.
نور را 90 درجه به جهت دوربین حرکت دهید، درک شما از آن سوژه در این حالت دوباره تغییر می‌کند.
سوژه هر چیزی که باشد، جهت نور و نواحی که مربوط به سایه هستند می‌توانند به ما سر نخ‌های مناسبی بدهند تا بفهمیم فرم کلی و شکل آن سوژه به چه صورت است.
بافت
نمایشگاه هنر ایران: ما غالباً می‌خواهیم کنترل کنیم و ببینیم که چگونه یک سوژه در عکس ما خوب به نظر می‌رسد. برای برخی از موضوعات، ممکن است آرزو کنیم تا حد ممکن بر بافت تأکید داشته باشیم. نوری که باعث می‌شود بافت از طرفین، پشت، بالا یا پایین سوژه ایجاد شود، با ایجاد هر دو عنصر سایه و نور، جلوه‌ی بافت را افزایش می‌دهد.
بعضی اوقات ما می‌خواهیم حداقل بافت را در سوژه خود داشته باشیم، شاید هنگام عکاسی پرتره. منابع نوری بزرگ مانند سافت باکس‌ها، جعبه‌های مخصوص نوردهی یا آسمان در یک روز نیمه ابری، سایه‌ها را نرم‌تر کرده و بافت را به حداقل می‌رسانند.
احساسات و حالات مختلف
آنچه در نور و سایه مشهود است، روشنی و تاریکی و اینکه چگونه و کجا سایه‌ها دیده می‌شوند خواهد بود. همه اینها برای برقراری ارتباط بیشتر با بیننده از طریق انتقال احساسات و حالات مختلف سوژه است.
این نمونه دیگری از کاربردهای نور و سایه در عکاسی در کنار یکدیگر است.
همچنین می‌توان از نور و سایه در ثبت عکس‌های پرتره متفاوت و خلاقانه استفاده کرد.
نورپردازی استاندارد استودیویی سه نقطه می‌تواند یک پرتره دلپذیر را ایجاد کند. اگر می‌خواهیم بر شکل، فرم، بافت، یا یک پرتره سردتر ( از نظر عاطفی )، یا خلق و خوی متفاوت سوژه تاکید کنیم، باید نور را بهتر شناخته و از آن خلاقانه‌تر استفاده کنیم. برای این کار لازم است کاربردهای نور و سایه در عکاسی را بهتر بشناسیم و مطالعه‌ی خوبی روی آنها داشته باشیم.
رنگی یا مونوکروم ؟
نمایشگاه هنر ایران: اگر تا به امروز عکاسی مونوکروم یا تک رنگ انجام داده باشید، شاید بدانید که یکی از دلایل انتخاب آن به جای عکس رنگی این است که بدون اضافه شدن رنگ در تصویر، می‌توانید درباره خطوط، بافت و احساسات موجود در عکس بیشتر و بهتر حرف بزنید.
وقتی می‌خواهید از سایه در عکاسی استفاده کنید، ممکن است به دنبال تأکید بر همین موارد باشید. بنابراین، اگر عادت به تهیه تصاویر تک رنگ نداشته باشید، بهتر است آن را چند وقتی امتحان کنید. جدایی از هر بحث دیگر در مورد سوژه و غیره، عکاسی مونوکروم به شما کمک می‌کند اثرات سایه در تصویر را بهتر دیده و درک کنید. به همین جهت با ثبت یک عکس تک رنگ می‌توانید شناخت بهتری نسبت به تعامل نور و سایه در یک منظره داشته باشید.
سایه به عنوان سوژه اصلی
همه‌ی عکس‌ها دارای نواحی مختلفی متشکل از سایه و نور ( Shadow و Highlight ) هستند.
یک عکاس خوب به نحوه کار هر دو در جهت تقویت تصویر خود توجه خواهد کرد. با این وجود، گاهی اوقات، به جای اینکه سایه‌ها جزءی نه چندان مهم از عکس شما باشند، ممکن است بخواهید از آنها به عنوان سوژه اصلی در تصویر خود استفاده کنید.
همانطور که در بخش قبلی گفتم، بیرون رفتن و گشتن به دنبال سایه‌های متفاوت و خلاقانه می‌تواند راهی عالی برای درک بهتر مفاهیم مربوط به نور و سایه در عکاسی باشد.
بگذارید چند نمونه از استفاده سایه به عنوان سوژه اصلی در عکس را با هم مشاهده کنیم :
به دنبال سایه‌ها در عکاسی باشید
نمایشگاه هنر ایران: حالا دیگر همه چیز دست شماست. با دوربین خود بیرون بروید و در همه جا به دنبال شکار یک سایه متفاوت باشید. همیشه شنیده‌اید که عکاس، باید به دنبال نور باشد.
بنابراین اکنون این همه شماست … با دوربین خود به آنجا بروید و به یک شکار سایه بروید. همیشه شنیده اید که عکاسان باید به دنبال نور باشند. جورج ایستمن ( George Eastman مخترع فیلم رول، کارآفرین و بنیانگذار آمریکایی کمپانی کداک است. او کسی است که عکاسی را برای همهٔ مردم ممکن کرد. ) چیزهای زیادی در مورد عکاسی می‌دانست و بی شک این یکی از تاثیرگذارترین نقل قول‌های اوست :
” نور باعث عکاسی می‌شود. نور را در آغوش بگیرید. من تحسین کردن آن را دوست دارم. اما مهمتر از همه این است که نور را بشناسید. این بیشترین ارزش را دارد و به نظر من کلید موفقیت در عکاسی است. “ – جورج ایستمن
من صمیمانه توصیه‌های او را تأیید می‌کنم. با این حال، من همچنین پیشنهاد می‌کنم که اگر شما در مورد یانگ ( تعمیم بدهید به مبحث نور ) می‌آموزید، از ین ( همان سایه‌ها ) غافل نشوید. آنها به طرز اجتناب ناپذیری در هم آمیخته‌اند، درست همانند دو طرف یک سکه، برای هر دو می‌توانید از توصیفات ایستمن استفاده کنید، آنها را در آغوش بگیرید، تحسین کنید، دوست بدارید یا هر چیز دیگری.
تمرین عکاسی از سایه به شما کمک می‌کند تا عکاس بهتری شوید. وقتی سایه‌ها را می‌بینید، نور را نیز بهتر مشاهده خواهید کرد.
