نمایشگاه هنر ایران: بسته بندی فرش
در بحث « بسته بندی » دلایل و توجیهات زیادی در انتخاب نوع بسته بندی و روش اجرای آن وجود دارند که عمده ترین آنها عبارت اند از: محافظت فیزیکی و مراقبت از محصول، سهولت در حمل و نقل، نظم در چیدمان، سرعت در انبارکردن، بازاریابی و جلب مشتری. بسته بندی فرش به روشهای رول کردن، تازدن و تخت با توجه به نوع و ابعاد فرشها بسته بندی فرش به سه روش انجام میشود.
1- رول کردن: برای بسته بندی تک فرش ها و باریکه های طولانی
2- تا زدن: برای فرشهای خیلی بزرگ
3- تخت: برای تابلو فرشهای کوچک دارای قاب
مراحل بسته بندی فرش:
گستردن فرش و بررسی آن
جاروکشی و تمیزکردن فرش
رول کردن و یا تازدن فرش
طنابکشی و بستن فرش
روکش کردن
کلاف کشی
گستردن فرش و بررسی آن:
در این مرحله فرش را روی سطحی ً صاف و کاملا تمیز میگسترانند. سپس باید به طور کامل و دقیق فرش را بررسی کرده تا از سالم بودن آن اطمینان حاصل شود. این بررسی شامل پشت فرش نیز میشود. چنانچه ایراد و مشکلی در ظاهر و ساختار فرش باشد، آن را یادداشت و ثبت میکنند.
جاروکشی و تمیز کردن فرش:
با استفاده از جاروی دستی، سطح فرش را با دقت تمام جارو میکنند. جاروی دستی علاوه بر اینکه سطح فرش را تمیز میکند، باعث باز شدن پُرزهای فرش شده و به اصطلاح خواب فرش از بین میرود. در چنین حالتی گرد و غباری که در پرزهای فرش نفوذ کرده است، بیرون کشیده میشود.
رول کردن فرش: لول کردن و تازدن عمده ترین روش های بسته بندی فرش محسوب میشوند. اینکه برای بسته بندی فرش باید آن را لول کرد و یا تا زده شود به عواملی مانند ابعاد فرش و یا تعداد فرش در یک بسته بندی و روش حمل و نقل و… بستگی دارد. به عنوان مثال یک تخته فرش با عرض یک الی سه متر که قرار است از کارگاه شستشو برای صاحب فرش فرستاده شود، آن را به صورت لوله شده بسته بندی میکنند.
مراحل رول کردن فرش:
هر چند لول کرن فرش کار آسانی به نظر میرسد، اما نیازمند دقت و مهارت است. فرش لول شده باید ً کاملا منظم و با فشار و نیروی یکنواختی صورت پذیرد. در غیر اینصورت فرش به صورت حلزونی لول خواهد شد. چنانچه فرش درست و صحیح رول شده باشد، باید یک استوانه کامل و دقیق به وجود آورده باشد. در چنینً حالتی قسمت گلیم بافت آن کاملا موازی با طرفین استوانه به دست آمده خواهد بود. اما چنانچه روش رول کردن فرش غلط باشد، فرش به حالت حلزونی پیچیده میشود و یک سر فرش دچار بیرونزدگی شده و سر دیگر آن فرو رفته خواهد شد.
توجه:
به غیر از قالیچه های کوچک، برای رول کردن فرش به همیاری دو نفر نیاز است.
* در ازای هر یک متر عرض فرش، یک نفر به گروه رول کننده اضافه می شود.
* هماهنگی بین افراد گروه باعث دقت و یکنواختی در رول کردن فرش خواهد شد.
* فرش رول شده باید کاملا متراکم باشد. و طرفین فرش نباید بیرون زدگی داشته باشد.
کلاف کشی و بستن فرش: بستن و مهارکردن فرش رول شده توسط طناب کنفی و یا پنبه ای صورت میگیرد. چنانچه فرش لول شده باشد، از سه نقطه فرش را میبندند. ابتدا، وسط و سپس طرفین فرش را باید با فشار و نیروی مناسب مهار نمود. برای این کار میتوان از نوار و ابزار نوارکشی نیز استفاده کرد.
روکش کردن فرش با کیسه نایلونی: ابتدا سر فرش را روی خرک یا چهارپایه قرار داده، سپس باتوجه به قطر فرش کیسه نایلونی را انتخاب و فرش را درون آن میکنند. بستن روکش های پلاستیکی بسیار آسان و سریع انجام میشود. کافی است که سر و ته کیسه ای که روی فرش کشیده شده است را با نخ مناسب ببندند. برای اینکار کیسه را از هر طرف 20الی 30سانتیمتر بزرگتر از فرش در نظر میگیرند. سپس دهانه کیسه را جمع کرده و با یک قطعه نخ یا طناب دور آن پیچیده و گره میزنند.
بستن روکش های پلاستیکی: این کار بسیار آسان و سریع انجام میشود. کافی است که سر و ته کیسه ای که روی فرش کشیده شده است را با نخ مناسب ببندند. برای این کار، کیسه را از هر طرف 20الی 30سانتیمتر بزرگتر از فرش درنظر میگیرند. سپس دهانه کیسه را جمع کرده و با یک قطعه نخ یا طناب دور آن پیچیده و گره میزنند. برای بستن روکش فرش لول شده از نوار چسب نیز استفاده میکنند. نوار چسبهای مخصوص بسته بندی در این زمینه مورد مناسبی هستند. پس از آنکه سر و ته روکش بسته شد، از دو الی سه نقطه روی روکش نوار چسب پیچیده میشود. این کار باعث میگردد که روکش جا به جا نشود و استقامت آن بیشتر گردد.
تا زدن فرش: چنانچه ابعاد فرش، بزرگ باشد و لول شده آن، حمل و نقل را مشکل ساز کند و یا لازم باشد که چند فرش در یک بسته بندی قرار گیرند، در چنین شرایطی بهتر است که فرش را به صورت تازدن بسته بندی نمایند. نکته مهمی که در تا زدن فرش موردنظر قرار میگیرد، ابعاد فرش بعد از تا شدن است. فرش پس از تا شدن باید به ابعاد استانداردی تبدیل گردد. در جهان امروز ابعاد و اندازه هایی هستند که مورد قبول همگان است و در تمامی جوامع این اندازه ها برای موارد مختلف به کار برده میشوند. به عنوان مثال ابعاد 100در ، 70 ، 70در 50 و 30در 40سانتیمتر اندازه های استانداردی هستند. اما ابعاد 120در 35و یا 85 در 47سانتیمتر اندازه های معمولی و استانداردی نخواهند بود.
مراحل تا زدن فرش:
ابتدا طول و عرض فرش اندازه گیری میشود تا مشخص گردد با چند تای عرضی و چند تای طولی میتوان به ابعاد استانداردی دست یافت. برای فرش 9متری که ابعاد آن 2/5در 3/5متر است، روش زیر انجام میشود:
1ـ تای عرضی اول
برای اینکه فرش پس از تا شدن به ابعادی نزدیک به 100در 50سانتیمتر تبدیل شود، باید عرض فرش را به 5قسمت مساوی تقسیم کرد، یعنی به پنج قسمت 50سانتیمتری تقسیم میشود. حالا یک قسمت 50سانتیمتری از لبه فرش برگردانده و تا زده میشود. اکنون عرض فرش 2متر شده است و با یک تای دیگر عرض آن 1متر خواهد شد.
2ـ تای عرضی دوم ( تای یک دوم عرضی)
«نقطه میانه» عرضی فرش را مشخص کرده و لبه دیگر فرش را گرفته و از «نقطه میانه» برگردانده میشود. این حرکت باعث میگردد که عرض فرش به یک اندازه استاندارد 100سانتیمتری تبدیل گردد. چنانچه پس از تای عرضی دوم، پهنای فرش زیاد باشد، یک تای دیگر زده خواهد شد. در غیر اینصورت نیازی به تای عرضی سوم نیست.
3ـ تای طولی اول ( تای یک چهارم طولی اول:)
طول فرش نیز باید به ابعاد استاندارد کوچکتری تبدیل گردد. گفته شد که طول فرش 3/5متر است. اگر این اندازه به شش قسمت تقسیم شود، اندازه ای حدود 58سانتیمتر بهدست میآید. این عدد نزدیک به 60سانتیمتر است. یعنی پس از تا زدن فرش ابعادی برابر با 100در 60سانتیمتر به دست خواهد آمد. این ابعاد برای بسته بندی چنین فرشی کاملا مناسب و استاندارد خواهد بود. پس طول فرش به شش قسمت تقسیم میشود. خط تا را مشخص کرده و پای خود را روی محل تای فرش قرار داده و فرش را از همان محل تا میزنند.
4ـ تای طولی دوم:
در این مرحله باید تای طولی اول را مجدداً به دو بخش مساوی تقسیم کرده و آن را از روی خط میانه اش، دو لا کرده و تا زد.
5ـ تای طولی معکوس: از این به بعد تای فرش برعکس تاهای طولی اول است. یعنی از طرف دیگر فرش تا زده میشود. برای این کار ابتدا یک تا به اندازه یک ششم طول فرش میزنند.
6ـ تکرار تای معکوس: تای طولی یک ششم را تکرار کرده به طوری که لبه تاخورده به تای نیمه اول فرش برسد.
7ـ تای آخر: با این تا، هر دو بخش تا خورده طولی فرش روی یکدیگر قرار میگیرند و فرش به حداقل ممکن مساحت خواهد رسید.
تا زدن طولی فرش باید به روشی انجام شود که چله های فرش به سمت داخل تا زده شوند و چله ها بیرون قرار نگیرند.
8ـ بستن و نوار کشی فرش: معمولاً فرش تا خورده را با طناب میبندند. برای این کار بهتر است که از طناب یا نخ های کنفی استفاده شود. طناب های نایلونی ممکن است باعث ساییدگی تار و پود فرش شود.
بسته بندی فرش به روش تخت: اگر فرش به صورت تابلو دارای قاب و چهارچوب باشد و یا فرش بسیار قدیمی باشد و لول کردن و یا تا زدن آن باعث آسیب به تار و پود آن شود؛ در چنین شرایطی این فرش ها باید به صورت کاملا تخت بسته بندی شوند.
9ـ روکش کردن فرش: فرش بسته شده را با کیسه نایلونی و سپس با گونی پلاستیکی روکش میکنند.
* برای بستن و مهار کردن فرش دستباف، هرگز از طناب پلاستیکی استفاده نکنید. چون موجب سایش الیاف فرش خواهد شد. بهتر است در چنین شرایطی از الیاف کنفی یا پنبه ای استفاده شود.
برای بسته بندی این گونه آثار باید شرایط مختلفی را در نظر داشت. مثلا چنانچه قرار باشد که تابلو فرشی از طریق پست ارسال گردد، بهتر است که بسته بندی آن نیز توسط عوامل اداره پست صورت بگیرد. و یا اگر قرار است که آن را برای هدیه به کسی تحویل دهند، باید آن را به صورت کادو بسته بندی کرد.
