نمایشگاه هنر ایران: حشره زدایی از محیط خانه
ردۀ حشرات متنوع ترین و پرجمعیت ترین ردۀ حیوانی است. هیچ یک از رده های جانوری به اندازۀ حشرات در سطح زمین گسترش نیافته و تعداد گونه ها و زیرگونه های آنها به اندازۀ بندپایان نیست. هنوز هم تعداد زیادی از گونه های حشرات ناشناخته مانده اند و پژوهشگران بر این باورند که تعداد گونه های فعال آنان در کرۀ زمین ممکن است به ده ها میلیون برسد. در حال حاضر این موجودات را میتوان در بعضی از نواحی خیلی سرد قطبی و نواحی خاصی از عمق اقیانوسها و در سایر نواحی مانند مناطق خیلی گرم استوایی، داخل چشمه های آبگرم، عمق آب ها، اعماق زمین، ارتفاعات بالای جو و حتی در داخل معادن نفت مشاهده کرد. یکی از عوامل عمدۀ مقاومت بندپایان در سطح زمین، قدرت تولیدمثل فوق العادۀ آنهاست. اگر عوامل کنترل کنندۀ طبیعی در تولیدمثل شته ها از بین بروند، یک شته قادر است در طول یک سال آنقدر ازدیاد یابد که تمام سطح کره زمین را بپوشاند. یک جفت مگس خانگی نر و ماده در محیط مناسب و بدون رقابت در مدت یک سال می تواند به ارتفاع یک متر کل سطح کرۀ زمین را از مگس بپوشاند. حشرات موجوداتی دارای یک جفت شاخک و شش عدد پا هستند و بزرگترین ردۀ جانوری را در سطح کرۀ زمین شکل میدهند و تاکنون متجاوز از یک میلیون گونه از آنها شناخته شده است: در این رده، ساسها، سوسریها ،شپشها، ککها، مگسها، پشه ها، زنبورها، سوسکها و پروانه ها از جمله حشراتی هستند که از نظر شناخت، ایجاد و کنترل بیماریها اهمیت پزشکی دارند. از گذشته های دور بعضی از بندپایان به سبب ایجاد مزاحمت برای انسان و سایر موجودات زنده مورد توجه قرار گرفته اند. این موجودات با گزش و نیش خود مزاحمت بسیاری برای انسان فراهم می آورند و حتی ممکن است نیش سمی برخی از آنان برای انسان و موجودات دیگر مرگبار باشد. گاهی اوقات نیش و گزش حشرات باعث تحریک و آلرژی شدید میشود. انتقال عوامل بیماریزا به روشها و به صورتهای مختلف توسط حشرات و بندپایان و ایجاد اپیدمی های بزرگ، سالانه جان هزاران انسان را با خطر جدی مواجه کرده و سبب مرگ ومیر فراوان شده است. به همین خاطر، شناسایی خصوصیات زیستی، رفتاری و محل پرورش یا زیستگاه آنان برای کنترل ضروری است. بنابراین از میانبردن انواع حشراتی که امروزه از آفات بهداشتی و یا آفات محصولات کشاورزی و دامی و زندگی انسان محسوب می گردند، یکی از ضروریات تحقق سلامتی انسان است. این امر بدون شناخت و کنترل اینگونه آفات از محیط زندگی انسان و دایرۀ منزل غیرممکن خواهد بود.
پاک نمودن محیط خانه از حشرات و گزندگان موذی
اصول و روش های مبارزه با آفات (حشرات و گزندگان موذی)
آپارتمانها و منازل میتوانند محل مناسبی برای زندگی بعضی آفتها از جمله سوسک، موریانه، مورچه، موش، قارچها و کپکها باشند. بعضی از آفتها میتوانند برای اعضای خانواده خطرات بهداشتی ایجاد کنند؛
بنابراین زمانی که این آفتها در منازل دیده شوند، کنترل آنها امری ضروری است. امروزه از بین روشهای گوناگون میتوان از راهبردی مناسب برای مبارزه با آفتها و کنترل آنها در منازل بهره گرفت. بعضی مواقع
اجرای یک روش کنترل غیرشیمیایی برای کنترل آفتها میتواند به اندازۀ یک روش شیمیایی راحت و مؤثر باشد. روشهای گوناگونی برای کنترل آفات وجود دارد که میتوان روشهای پیشگیری از ورود و رشد آفات در منازل، کنترل بر اساس روشهای غیرشیمیایی و استفاده از آفتکشهای شیمیایی را نام برد. البته آسانترین راه، برای مبارزه با آفات (حشرات و گزندگان موذی) حذف آنهاست. برای این کار از آفتکش استفاده میشود. نکته اینجاست که این مواد تنها آفتها را نمیکشند بلکه بر هر ارگانیسم و موجود زنده، ازجمله خود انسان و زیستگاه هایی که از نظر ما مفید هستند نیز تأثیر منفی میگذارد. اکنون این مواد خطری بزرگ نه تنها برای آفتها بلکه برای تمامی اَشکال حیاتی محسوب میشود. بسیاری از سموم پایدار هستند به گونه ای که سالها در طبیعت باقی میمانند. حتی استفادۀ مقدار کم این مواد نیز خطرناک است. از اینرو شاید بتوان اینگونه آفتکشها را آدمکش هم نامید؛ به همین دلیل، توصیه میشود پیشگیریهای لازم جهت جلوگیری از پیدایش و ازدیاد آنها به عمل آید و از روشهای مختلف مبارزه با آفات، با درنظر گرفتن کمترین آسیب به خود، یعنی از روش ِ های غیرشیمیایی (پیشگیری فیزیکی و مکانیکی و استفاده از دستگاه ِ های الکتریکی فرا صوتی دورکنندۀ حشرات،) استفاده شود.
مدیریت کنترل آفت ها از طریق پیشگیری و به کارگیری روش های غیرشیمیایی
حذف آب و غذا و منابع رطوبت از داخل منزل: تمامی موجودات زنده از جمله آفتها برای ادامۀ حیات به آب نیاز دارند. از جمع شدن آب و مرطوب ماندن بخشهای مختلف آشپزخانه مانند زیر یخچال یا ظرفشویی
خودداری کنید. مواد غذایی را درون ظروف شیشه ای یا پلاستیکی دردار نگهداری کنید. آشپزخانه را تمیز نگه دارید و بقایای روغن پخت وپز را از بین ببرید. باقیماندۀ غذا را در سطل زبالۀ دردار بریزید و آن را مرتباً خالی کنید. پناهگاه و محلهای پنهان شدن آفتها را در منزل از بین ببرید. از نگهداری روزنامه، کیسه های خالی مواد کاغذی و جعبه های مقوایی برای مدت طولانی خودداری کنید. وسایل و تجهیزات بسته بندی شده و دارای جعبه را قبل از منتقل کردن به داخل خانه از نظر وجود آفت بررسی کنید. برای تمامی درها و پنجره ها درزگیر مناسب نصب کنید. زمانی که از درها استفاده نمیکنید، آنها را ببندید.
پیشگیری در محیط خارج منزل: محلهای مخفی شدن آفتها در خارج منزل را از بین ببرید. در صورتی که در منازل خود حیاط و باغچه دارید، بقایای شاخ و برگ گیاهان باغچه را که محل مناسبی برای رشد موریانه و مورچه است، از بین ببرید. گیاهانی که بیمار شده اند، میوه هایی که روی زمین افتاده اند و برگهای زیر درختان میتوانند پناهگاه آفتها باشند؛ آنها را در اسرع وقت جمع آوری و دفع کنید. محلهای مناسب برای رشد و تولیدمثل آفتها را از بین ببرید. از جمع شدن زباله ها جلوگیری کنید؛ زیرا محل مناسبی برای زندگی موش، مگس و سوسک است.
طراحی مناسب خانه (ساخت خانه های ضدپشه) و اقدامات حفاظتی: از جمله استفاده از حفاظهای توری (قطر سوراخ کمتر از 1/5میلیمتر) و استفاده از پشه بند و مسدودکردن لبۀ بامها، درهای ورودی و پنجره های آشپزخانه را باید با توری پوشاند تا حشرات نتوانند به داخل آشپزخانه و مواد غذایی راه پیدا کنند. چنانچه گفته شد، مهمترین اقدام در دور نگهداشتن حشرات، محروم کردن آنان از دسترسی به مواد غذایی در خانه است؛ بنابراین تمام راه های نفوذ حشرات، جوندگان و حیوانات موذی خانگی در آشپزخانه باید مسدود شود. پشه ها از بوی پیاز و پرتقال فراری هستند. بنابراین میتوان چند عدد پیاز پوست گرفته یا پوست پرتقال را در اطراف اتاق یا نزدیک پنجره ها قرار داد. همچنین میتوان محلولی از آب و سرکه سفید در محلهایی که مورچه ها و یا سایر حشرات را دیده شده اند، اسپری کرد. با ریختن نمک در محل حرکت مورچه میتوان مانع پیشروی آنها شد.
نصب درپوش مناسب در چاه های فاضلاب: برای جلوگیری از ورود و خروج حشرات با بستن دهانۀ فاضلاب دستشویی و روشویی به ویژه شبها (در صورت نیاز ریختن محلول حشره کشهای مخصوص سوسک کش در دهانۀ آبریزگاه ها و روشویی ها) میتوان از شر سوسکها خلاص شد.
پرکردن شکاف ها و سوراخ های دیوار (بازسازی خانه ها) و پوشاندن کف منازل با لایه ای از سیمان: با گرفتن درزها و شکافهای اتاقها و کابینت آشپزخانه ها میتوان مانع ورود آفات بهداشتی خانگی و یا پنهان شدن آنها شد. درزهای بین پله ها و… با سیمان یا مصالح دیگر دقیقاً گرفته شوند. گاهی لازم است بندکشی بین کاشیهای دیوار و کف و حاشیه و اطراف قرنیزها تشدید گردد.
از بین بردن آفات با وسایل مکانیکی و فیزیکی: جمع آوری و له کردن آفات، جمع آوری سوسکها برای تغذیه ماکیان، استفاده از مگس کشها و تله موشهای خانگی و مواردی از این قبیل میتواند به ازبین بردن آفات خانگی کمک کند. برای خلاصی از شر موشها میتوان از طعمه های سمی که برای نابودکردن موش تهیه شده اند، استفاده کرد و تله موشهایی را زیر میز یا نزدیک دیوار و به دور از محل عبور و مرور قرار داد. همچنین با استفاده از نور و ساخت تله های نوری میتوان به جمع آوری حشرات اقدام کرد.
تمیزکردن کانال های آب و فاضلاب: جویها و کانالهایی که آب ناشی از بارندگی و زاید را در درون شهرها به بیرون منتقل میکنند، معمولاً به دلیل ناآگاهی شهروندان، پس از مدت کوتاهی از مواد گوناگون یا حتی
زباله پر میشود. این مواد منجر به کاهش سرعت آب و نشست لجن میشود. این مسئله علاوه بر ایجاد شرایط مناسب تخمگذاری پشه ها، بوی بد هم تولید میکند. با لایروبی منظم و مدام میتوان تأثیرات هر دو مشکل را به نحو مطلوب کاهش داد. همچنین پرکردن و خشکاندن باتلاقها و آبهای راکد میتواند در نابودی انواع پشه ها به ویژه پشۀ عامل مالاریا (آنوفل) مناسب باشد.
دفن مناسب زباله: زباله و فضولات از محیطهای پرورش مگس هستند. زباله ها باید درون کیسۀ زباله باشد. سطل زباله زودبه زود خالی شود. از تجمع ظروف کثیف جلوگیری شود. در نبود یک سیستم جمع آوری و انتقال زباله، میتوان زباله را سوزاند و یا در گودال کنده شده ویژه دفن کرد. در این حالت دستکم باید هفته ای یکبار روی زباله های داخل گودال را با خاک تازه (به ضخامت 15تا 30سانتیمتر) پوشاند تا تولید مگس متوقف شود. بهداشت محیط بهترین راه کنترل مگسهاست. در این راستا روشهای جمع آوری و ازبین بردن زباله و دفع بهداشتی زباله ها، دفع بهداشتی فضولات انسانی و… از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
استفاده از دشمنان طبیعی یا شکارگرها (کنترل بیولوژیکی): کفشدوزکها به شکار شته ها و شپشک های مختلف میپردازند و جمعیت آنها را کاهش میدهند.
استفاده از جاروبرقی: استفاده از جاروبرقی روی رختخوابها، فرشها و مبلمان بسیار مؤثر است. جاروبرقی در کشتن ککها و هیره ها به اندازۀ سم تأثیر دارد. استفاده از جاروبرقی راهبرد بزرگی است؛ چرا که هیچ مادۀ شیمیایی استفاده نمیشود. کک گربه و کک انسان از فراونترین انواع ککها در خانه هاست که به راحتی با جاروبرقی نابود میشوند.
نصب سیستم تهویۀ مناسب در اتاق ها به منظور کم کردن رطوبت و کاهش ذرات گرد و غبار معلق: با کاهش رطوبت اتاقها، بهبود تهویه و حذف گردوغبار، میتوان هیره ها و قارچهای آلرژن و حملۀ موریانه ها را در درون
منازل کنترل کرد. از وجود نداشتن نشتی در لوله ها، مشکل رطوبتی در سقف، زیرزمین و یا جمع شدن آب در لوله ها و… باید مطمئن شد. وجود نشتی در تمام شیرها و لوله های خراب را باید برطرف کرد. اتاقهای خواب و نشیمن باید مرتب هوادهی شوند و یا رطوبت آنها را با روشهای دیگر کاهش داد. تکاندن رختخوابها و شستن مکرر ملافه ها و پتوها موجب کاهش دسترسی به غذا و در نتیجه کاهش تعداد هیره های گردوغبار منزل خواهد شد. مهمترین نکته در نابودی پشه ها، کاهش رطوبت محیط است. رشد و تکثیر این بندپایان به دلیل وجود رطوبت و دمای مناسب در منازل مسکونی و همچنین غذای فراوان با سرعت صورت میگیرد.
استفاده از آب جوش: ریختن آب جوش روی وسایل، در صورت آسیب نرساندن به آنها میتواند آلودگی ساسها و سوسریها را برطرف کند. همچنین استفاده از آب جوش در خیس نمودن وسایل خواب میتواند
به طور کامل مایتهای گردوغبار منازل را نیز از بین ببرد. در روش فیزیکی میتوان از جوشاندن البسه و وسایل خراب نشدنی، اتوکردن لباسها به خصوص در نواحی درزها و محلهای دوخت و آفتاب داغ تابستان،
برای مبارزه با شپش استفاده کرد.
استفاده از نور آفتاب، حرارت و آتش: قراردادن وسایل منزل در معرض آفتاب در تابستان میتواند منجر به دفع کامل آلودگی این وسایل از ساسها، هیره ها و کنه ها شود. برای نابودی شپشها و دیگر حشرات باید لباسهای داخل کمد را در برابر آفتاب پهن کنید و کمد لباسها را قبل از آنکه لباسها را به آن بازگردانید، خوب تمیز، ضدعفونی و لکه زدایی کنید. با پهن کردن فرشهای منزل در جلوی نور و حرارت زیاد خورشید، میتوان از شر حشراتی چون کک آسوده شد. همچنین میتوان از آتش و شعله افکن ها برای کنترل حشرات استفاده کرد.
استفاده از پنکه و تولید باد: پشه ها معمولاً در هوای ساکن پرواز میکنند و ضعف پروازی آنها مشهود است. یکی از روشهای بسیار موفق در دفع پشه، خارج کردن هوای محیط از حالت سکون است. این کار را به راحتی میتوانید با یک پنکۀ کوچک انجام دهید.
به کارگیری روشهای شیمیایی در کنترل آفات
علاوه بر به کارگیری نکات و موازین بهسازی، با استفاده از سموم حشره کش نیز میتوان به مبارزه پرداخت که این روش با توجه به ایجاد آلودگی محیط زیست، به عنوان آخرین روش برای مبارزه و پاکسازی از شر آفات تلقی میگردد.
آفتکشها: آفتکش مادۀ شیمیایی یا بیولوژیکی است که برای از بین بردن یا کنترل آفتها به کار برده میشود. آفتکشها از لحاظ کاربرد انواع متعددی دارند از جمله: حشره کشها، قارچ کشها و علف کشها، جونده کشها، نماتودکشها (کشتن کرم سرکه و غیره،) نرمتن کشها (کشتن حلزون و غیره) و کنه کشها (برای کشتن مایتها.) آفتکشها معمولاً ترکیبات آلی مصنوعی هستند و به دلیل تعداد زیاد آفتکشهای مورد استفاده، نیاز است آنها را به شیوه های مناسبی طبقه بندی کرد. اگر به این نتیجه رسیده اید که برای کنترل آفتها باید از آفتکش استفاده کنید، حتماً در ابتدا به این نکته توجه داشته باشید که بیشترین موارد تماس افراد با آفتکشها ناشی از استفادۀ آنها در منازل یا اطراف آنها اتفاق افتاده است. بنابراین قبل از استفاده از آفتکش باید به این اطمینان رسیده باشید که استفاده از آن دارای اثر مناسب است. بسیاری از آفتکشها، مانند اسپریها، بهصورت آماده برای استفاده عرضه میشوند. استفاده از این شکل آفتکشها راحتتر و عملیتر است چون برخلاف آفتکشهای پودری، نیاز به اندازه گیری و مخلوط کردن با آب را ندارند.
توصیه های مهم برای کاهش خطرات ناشی از استفادۀ آفت کش ها در منازل
– آفتکش مناسب را انتخاب کنید.
– برچسب آفتکش را بخوانید. این برچسب بهترین راهنما برای استفادۀ ایمن و مؤثر از آفتکشهاست.
– دستورالعمل های چاپشده در برچسب به شما کمک میکند تا با کمترین مخاطره به بیشترین سود که کنترل آفت است، برسید.
– به کلمات هشداردهنده (احتیاط، هشدار و خطر) که نشان دهندۀ قدرت آفتکش برای ایجاد مسمومیت در افراد است، باید توجه شود. کلمۀ «احتیاط» روی آفتکشهایی نوشته میشود که خطر کمتری برای
انسان داشته باشند. کلمۀ «هشدار» نشان میدهد که آفتکش دارای خطر بیشتری برای انسان است. کلمۀ «خطر» نشان دهندۀ این است که آفتکش بسیار سمی و تحریک کننده است.
– به مقدار موردنیاز آفتکش بخرید و استفاده کنید.
– آفتکش را به طور ایمن و صحیح استفاده کنید.
– آفتکش را به طور صحیح نگهداری و دفع کنید.
تأثیرات مخرب آفت کش ها و حشره کش ها در انسان
مسمومیت، اولین اثر آفتکشها در انسان است. سرطان، بیماریهای سیستمهای عصبی و تنفسی، بیماریهای پوستی، اختلالات ادراکی، اختلال در اعضای حرکتی و… برخی از تأثیرات آفتکشها بر روی انسان است. آفتکش ها دارای تأثیرات مخرب و سمی روی اندامهای تولیدمثلی، تداخل در اعمال هورمونی، عقیم شدن مردان و زنان و دوره های قاعدگی نامنظم در زنان هستند. تحقیقات نشان داده است که سموم آفتکشها باعث سقط جنین، عدم رشد فکری، تأثیرات مخرب ساختمانی در بدن هنگام تولد و نقصهایی در اعمال و بافتهای بدن میشوند. خسارات ناشی از تأثیر آفتکشهای گروه های مختلف در کاهش میزان باروری انسان در جوامع مختلف به ویژه در گروه های شغلی که بیشتر با سموم سروکار داشته اند، بسیار زیاد است. د.د.ت از جمله آفتکشهای بسیار قوی و پایدار است که میتواند تا 50سال به صورت فعال در بافتها باقیبماند. محققان میگویند که حتی امروزه هم مردم ناخودآگاه مقادیر کمی از این ترکیب را همراه با رژیم غذایی خود میخورند. بنزن هگزا کلرید هم در یک فاصلۀ زمانی برای مبارزه با آفات غلات مثل گندم استفاده گردید. این دو حشره کش و برخی ترکیبات محیطی دیگر، عمل برخی هورمونها از جمله استروژن را تقلید می کنند. هر چند کنترل عامل بیماریزا با استفاده از آفتکشها در بخش کشاورزی سودمند است، ولی آفتکشها باعث ایجاد بیماری و مرگ در انسانها میشوند و این مشکلات ناشی از شرایط مختلف تماس مستقیم و غیرمستقیم انسان با این مواد است.
نکات مهم در سم پاشی منازل
به طورکلی استفاده از سموم شیمیایی به لحاظ مسائل زیست محیطی، به هیچ وجه در منازل توصیه نمیشود و بهتر است از روشهای مکانیکی و غیرشیمیایی استفاده شود. نوع سم، زمان، محل و نحوۀ سمپاشی و اقدامهای ایمنی باید توسط افراد ورزیده و متخصص انتخاب و سمپاشی نیز باید توسط این افراد انجام شود. هنگام سمپاشی باید کلیۀ موازین احتیاطی رعایت گردد. لازم است قبل از سمپاشی محلهای موردنظر تمیز و در صورت امکان شست وشو شود. مواد غذایی، ظروف غذاخوری، وسایل کودکان و وسایل خواب و پرندگان باید از محل خارج یا روی آنها کاملا پوشانیده شود.
