نمایشگاه هنر ایران: ساخت عروسک های دستکشی
یکی از علت های شکست در زندگی انسان، به خصوص کودکان و نوجوانان ترس و کمرویی است. ترس باعث میشود افراد اعتماد به نفس شان را از دست داده از مشارکت در کارهای گروهی و نشان دادن ارزش های خود در گروه باز مانده؛ خود را میان دیگران حقیر و ناتوان احساس کنند. راه های مؤثری برای کاهش و برطرف کردن این ضعف وجود دارد که، نمایش عروسکی یکی از آنهاست. آشنایی کودکان و نوجوانان با این هنر، به نحوی غیر مستقیم، زمینه را برای بروز ارزشهای آنان فراهم میکند و موجب میشود آنها آنچه را که فکر میکنند و نیاز دارند به زبان بیاورند، ابراز کرده، در برخورد با دیگران موقعیت خود را شناخته و راه درست و مناسبی را انتخاب کنند. کودکان از عروسکهای نمایشی کمک میگیرند تا استعداد و خلاقیت های خود را در عرصه های هنر، داستان سرایی، صدا و بیان نشان دهند. آنان با اندک راهنمایی و اطمینان بخشی، عروسکی خلق میکنند، به آن جان میبخشند، با او ارتباط برقرار میکنند و با صحبت و بازی، آرام آرام به دنیای قصه گویی قدم میگذارند. یک داستان را میتوان به صورتی بیان کرد که معمولی و پیش پا افتاده به نظر برسد، یا همان داستان را با ذوقی سرشار و با استفاده از نیروی خلاقه به نوعی بیان کرد که شنونده برانگیخته و هیجان زده شود. نمایش عروسکی این فرصت را در اختیار کودک و نوجوان قرار میدهد که از زبان یک عروسک صحبت کند و با بیانی محکم و زیبا، عبارتی بدیع و اثرگذار و جمله ای پرمعنی بگویند . آنها در نمایش عروسکی با استفاده درست از لحن و صدا و دریافت تشویق و تصدیق، به زبانی خوب و بیانی زیبا دست پیدا میکنند. نمایش عروسکی مثل هر نوع اثر دراماتیک دیگر، نیازمند استفاده از موسیقی و صدای زمینه افکت است. صداهایی که القاکننده حس لازم در صحنه باشند. اینجاست که مجال آفرینش و خلاقیت پیش می آید. کودکان و نوجوانان برای آنکه قصه را هر چه بهتر بیان کنند، نیازمند به صداهایی هستند که آنها را یاری کند. آنها برای این کار میکوشند از تخیلات خود استفاده کرده تا صداهایی را بیابند یا راه هایی را پیدا کنند که صداهای مورد نیازشان را تولید کند، آنان تلاش میکنند تماشاگران را در حیرت فرو ببرند، حسوحال نمایش را به خوبی القاء کنند و اثری جذاب و گیرا بیافرینند.
نمایش عروسکی
نمایش عروسکی از خیال پردازی ما آغاز میشود. همه ما گاهی به اشیاء و ابزارهای اطرافمان به شکل یک جاندار نگاه میکنیم، یا در آنها و اشخاص شباهت هایی میبینیم. نمایش عروسکی هنری است مستقل که تقلید از تئاتر نیست و عروسکها، مینیاتوری از بازیگران زنده نیستند، زیرا این نمایش امکانات و ویژگی های خاص . خود را دارد شاید ما بتوانیم یک قندان را به شکل مرد چاقی تصویر کنیم که هر وقت کسی بخواهد یک حبه قند از آن بردارد، باید دهانش را باز و بسته کند؛ یا حتی یک عدد پرتقال را مثل یک جوجه تجسم کنیم. بارها مادری را دید ه ایم که قاشق غذا را برای فرزندش قطار یا هواپیما فرض میکند. در این صورت او به قاشق غذا شخصیت داده است و در حال اجرای یک نمایش عروسکی . است. بدون استفاده از اشیاء نیز میتوان نمایش عروسکی اجرا کرد. ساده ترین شکل عروسک دستکشی تزیین یک دستکش به شکل دلخواه است.
ساخت عروسک دستکشی
بیایید با هم یک عروسک دستکشی بسازیم. قسمتهای مختلف یک عروسک دستکشی کدامند؟ فرض میکنیم در کارگاه عروسکی اقلامی نظیر پنبه، اسفنج، یونولیت و چوب وجود دارد. شما برای ساخت یک عروسک دستکشی کدامیک از این مواد را انتخاب میکنید؟ چرا؟ اگر شما یک دستکش پارچه ای را به عنوان بدن عروسک انتخاب کرده و یکی از اقلام موجود را به عنوان سر عروسک در نظر گرفته اید، چگونه میتوانید سر را به بدن عروسک متصل کنید؟ گردن عروسک دستکشی یکی از مهمترین قسمت های بدن عروسک است که تأثیر مستقیم بر چگونگی بازی با عروسک دارد. گردن عروسک دنباله حجمی استوانه ای شکل است که سر عروسک حول محور آن ساخته میشود. بنایراین تمام عروسکهای دستکشی به گردن احتیاج دارند. طول گردن به قطر عمودی سر عروسک بستگی دارد و طول گردن اصلی عروسک با در نظر گرفتن اندازه ای که به تناسب شخصیت عروسک انتخاب شده، تعیین میشود. قطر این لوله هم به اندازه قطر انگشتی که داخل آن قرار میگیرد ساخته . میشود معمولاً لوله گردن در مورد سرهای توخالی از بالاترین نقطه سر و در مورد سرهای توپر حدوداً از مرکز آن شروع میشود و پس از خروج از حجم سر، حدود دو تا پنج سانتیمتر ادامه پیدا میکند که این قسمت گردن عروسک است.
نحوه حجم سر
پس از ساخت لوله گردن نوبت به حجم سر میرسد. این حجم میتواند از موادهای مختلفی نظیر اسفنج، یونولیت و هر ماده دیگری که وزن زیادی نداشته باشد؛ . انتخاب شود برای نمونه یک عروسک پنبه ای آموزش داده میشود. قسمت بالای لوله گردن را به چسب مایع آغشته کرد؛ چند لایه پنبه روی لوله قرار داده و نخ را دور تا دور آن . میپیچیم سپس کمکم پنبه را به آن اضافه میکنیم، پیچیدن نخ را ادامه میدهیم تا حجم اصلی سر عروسک ساخته شود. هنگامی که حجم سر عروسک، به اندازه دلخواه درآمد، یک قطعه پارچه حوله ای یا کشی، براساس رنگ صورت عروسک روی آن قرار داده، از همه طرف میکشیم تا به خوبی روی حجم سر عروسک را بپوشاند. پارچه را به پشت سر عروسک هدایت کرده، اضافه پارچه را جدا کرده و با نخ و سوزن به هم میدوزیم.
صورت و اجزای آن
مهمترین نکته ای که باید در ضمن اضافه کردن جزئیات و رنگ آمیزی و اجزای آن در نظر داشته باشیم؛ این است که دقت کنیم صورت عروسک هیچگونه حالت خاصی مانند خشم، غم، شادی و .. را نشان ندهد. بلکه بیشتر شبیه به یک تیپ باشد مثلاً قصاب، بقال و … تا یک شخصیت. این بدان سبب است که عروسک در لحظات مختلف نمایش نمیتواند حالت صورت خود را تغییر دهد و باید حالت روحی مختلف را فقط به وسیله صدا، حرکت و سرعت حرکت به تماشاگران القاء نماید.
روش ساخت موی سر
با سه روش چسباندن، دوختن و نصب کردن میتوان برای عروسک مو گذاشت. اگر عروسک شکل و شمایل انسانی داشته باشد، برای درست کردن موی آن به این ترتیب عمل میکنیم:
مقوایی به عرض 5و طول 20سانتیمتر انتخاب میکنیم البته این اندازه ها ثابت نیست و به تناسب سر عروسک و میزان بلندی مو قابل تغییر است سپس با چسب سر کاموا را به یک طرف مقوا چسبانیده و آن را حول عرض مقوا می پیچانیم، به طوری که نخ های کاموا کنار هم قرار گیرند. وقتی کاموا به آخر مقوا رسید میتوانیم قسمت آخر را هم با چسب به مقوا وصل کنیم. پس از این که تعدادی از این مقواها را درست کردیم سعی میکنیم که وسط آنها را با چرخ خیاطی چندینبار متوالی بدوزیم. سپس با قیچی کامواها را، هم از قسمت بالا و هم از قسمت پایین جدا . میکنیم. موی عروسک سر را به لوله گردن و گردن را به بدن عروسک متصل میکنیم، عروسک دستکشی آماده است.
بدن عروسک دستکشی
لباس عروسک دستکشی باید طوری انتخاب شود که برای بازی دهنده و عروسک امکان حرکتهای مختلف را فراهم کند. به همین دلیل لازم است اندازههای لباس هر عروسک متناسب با اندازه های دست بازیده ندهاش باشد. دست بازی دهنده را بر روی یک ورق کاغذ، که از وسط تا شده است؛ میگذاریم و با در نظر گرفتن فواصل 3 ، 2و 4سانتیمتری محدوده و حاشیه لباس را مشخص میکنیم. سپس کاغذ را از روی نقطه چین قیچی میکنیم تای الگو را باز کرده، الگو را روی پارچه مورد نظر میاندازیم و با سنجاق به آن متصل میکنیم. دور تا دور الگو را قیچی میکنیم. بدین ترتیب پارچه نیز مطابق الگو بریده میشود با فاصله یک سانتیمتر با لبه کوک ریز زده یا با چرخ خیاطی آن را میدوزیم لباس را پشت و رو میکنیم.
طراحی چهره عروسک
با نقاشی کردن روی چهره عروسک میتوانیم اجزای صورت عروسک، رنگ پوست، حالت چشم و ابرو، سن، جنسیت، ملیت، نژاد و خصوصیات دیگری را در شخصیت عروسک به وجود آوریم. همچنین میتوانیم با قطعه چسبانی نیز چهره عروسک را طراحی کرد و شخصیت مورد نظر را به وجود آورد. موی سر نیز، همچون اجزای صورت شخصیت عروسک با توجه به مقتضیات نقش عروسک ساخته میشود. موی سر عروسک با سن، نژاد و ملیت او ارتباط دارد.
