نمایشگاه هنر ایران: ساخت عروسک های میله ای
اگر به عروسک های میله ای دقت کنید متوجه میشوید که مشخصه تمام عروسک های میله ای، میله هایی است که به سر و سایر اعضای بدن عروسک متصل است. شاید در نگاه اول متوجه این میله ها نشویم، زیرا بعضی از آنها زیر لباس عروسک پنهان شده و قابل رؤیت نیستند اما با مشاهده یک عروسک میله ای از نزدیک، میتوانیم به وضوح به ساختار بدن عروسک دسترسی پیدا کنیم.
ساخت عروسک میله ای
به دو گروه تقسیم شده، با استفاده از تجارب هنرآموز خود، گروه اول از یک بشقاب یکبار مصرف و تکه ای چوب و چسب کاغذی و گروه دوم با استفاده از یک توپ پلاستیکی کوچک، یک تکه چوب یا میله و چسب کاغذی عروسک میله ای بسازید. عروسک میله ای با بشقاب یکبار مصرف عروسک هایی که ساخته اید، جزو ساده ترین عروسک های میله ای هستند. به این معنا که در ساخت آنها فقط از یک میله استفاده شده است. میله ای که به سر عروسک متصل است، میله اصلی یا میله نگهدارنده نامیده میشود. عده ای از نمایشگران عروسکی در جهان از عروسکهای میله ای مسطح استفاده میکنند. عروسک مورد نظر خود را از موادی غیرقابل انعطاف میسازند و به وسیله یک یا چند میله نگهدارنده آن را به نمایش در می آورند. در صورتیکه بخواهیم یک عروسک مسطح میله ای بسازیم برای ساخت آن از موادی مانند: فیبر، تخته سهلا، مقوای کارتن، یونولیت های کم عرض و … استفاده . میکنیم. عروسکهایی هستند که علاوه بر میله نگهدارنده دارای شانه و دست نیز هستند. اکنون با استفاده از تصاویر برای عروسکی که ساخته اید شانه و دست بگذارید. ساده ترین روش آن است که میله بدن به سرعروسک متصل گردد. برای ساخت دستها نیز میتوان از دو تکه ریسمان ضخیم استفاده کرد. ریسمان را از یک طرف به شانه و از طرف دیگر به پنجه دست متصل میکنیم.
عروسک میله ای با دست های ریسمانی
اکنون که موفق شدیم یک عروسک میله ای ساده بسازیم و با اسکلت بندی این نوع عروسک نمایشی آشنا شدیم، نوبت به آن رسیده که کار را گسترش داده، شروع به ساخت یک عروسک با شخصیت خاص کنیم. چگونه به یک عروسک شخصیت دهیم؟ براساس یکی از فرضیه های شخصیت شناسی میتوان صورت انسان را با دو خط افقی از زیر ابرو و زیر بینی به سه قسمت تقسیم کرد:
-بلند بودن قسمت فوقانی نشان دهنده استعداد و فعالیت های ذهنی است.
-بخش میانی مربوط به پدیده های عاطفی است.
-بخش تحتانی مربوط به غرایز است.
ساخت حجم سر عروسک میله ای
در مبحث نمایش عروسکی دستکشی با برخی از مواد سازنده سر عروسک دستکشی آشنا شدیم این مواد در ساخت سر عروسک میله ای نیز همان کاربرد را دارند. از آن جا که عروسک میله ای در دستان عروسک گردان قرار میگیرد و عروسک گردان باید بتواند ضمن تحمل وزن عروسک و بدون گرفتگی عضلانی، عروسک مورد نظر را به راحتی به حرکت در آورد، لذا سعی میشود که مواد انتخابی سر عروسک میله ای که بیشترین وزن عروسک را به خود اختصاص میدهد از جنس سبک تهیه شود. یونولیت یکی از مناسبترین موادی است که در ساخت سر عروسک میله ای کاربرد دارد. یونولیت قابل برش، تکه برداری و صافکاری میباشد. در ضمن پس از زیرسازی حجم سر عروسک، قابلیت رنگ پردازی هم پیدا میکند. برای آنکه عروسک ها مقاوم و رنگپذیر باشد آن را پاپیه ماش میکنیم. پاپیه ماشه در اصل لغتی فرانسوی است که به معنای کاغذ فشرده پاپیه به معنای کاغذ و ماشه به معنای مچاله کردن میباشد و علت نامگذاری آن این است که کاغذ را پس از خمیر کردن، با سریش مخلوط کرده، تحت فشار قرار میدهیم تا زیرساخت کار تولید شود. پس از خشک شدن روی آن سمباده کشیده و رنگ میزنیم.
ساخت بدن عروسک میله ای
ساده ترین روش ساخت بدن در عروسک میله ای همانگونه که پیش از این توضیح داده شد، آن است که بعد از متصل کردن سر به میله نگهدارنده، برای شانه عروسک از یک میله در ناحیه گردن استفاده کنیم. این میله را با میله اصلی مانند صلیب به هم متصل میکنیم تنها مشکل این شیوه آن است که اگر سر عروسک بخواهد به طرف چپ یا راست متمایل شود، به ناچار شانه عروسک نیز همزمان با آن حرکت میکند. برای رفع این مشکل به جای میله شانه از یک تکه فیبر یا تخته سهلایی که به شکل بیضی برش داده ایم استفاده میکنیم. نخست، سوراخی در مرکز این بیضی تعبیه می تاکنیم میله نگهدارنده از آن عبور کند، این شکل بیضی در حکم شانه عروسک است. برای متصل کردن شانه به عروسک دو روش داریم:
روش : اول در قسمت صفحه شانه نزدیک به عروسک یک واشر زیر صفحه قرار میدهیم و یک واشر دیگر را نیز بالای صفحه با چسب به میله نگهدارنده وصل میکنیم.
روش دوم: روی بیضی شانه، نزدیک سوراخ وسط، دو سوراخ کوچک تعبیه میکنیم و در سوراخهای کوچک نیز دو میله نگهدارنده حدود چهار سانتیمتر بالاتر از بیضی شانه ها تعبیه میکنیم سپس نخ ماهیگیری ضخیم را از سوراخ میله نگهدارنده عبور داده و در دو طرف از سوراخهای بیضی شانه رد کرده، به این صورت شانه به عروسک متصل میشود با این روش اگر بخواهیم سر و شانه با هم حرکت داشته باشند کافی است که میله نگهدارنده را به جهت های مختلف برگردانیم و اگر بخواهیم فقط سر عروسک حرکت داشته باشد، میله نگهدارنده شانه را نگه میداریم و هنگامی که میله نگهدارنده را حرکت دهیم، شانه ثابت میماند و فقط سر حرکت میکند.
ساخت دست عروسک میله ای
دستهای عروسک میله ای دارای قسمت های بازو، ساعد و پنجه میباشد. میتوان این قسمتها را از چوب، اسفنج لوله ای، یونولیت و … ساخت.
مراحل ساخت بازو، ساعد و پنجه عروسک میله ای
برای به حرکت در آوردن دست عروسک، از یک میله مسی یا آهنی به نام مسوار استفاده میکنیم که از یک طرف به پهنه دست عروسک و از طرف دیگر به یک قطعه چوب گرد متصل میشود که دست عروسک گردان را آسیب نزند. این نوع عروسک نیز جزو عروسک های میلهای محسوب میشود با این تفاوت که میله نگهدارنده اصلی از پشت به بدن عروسک متصل شده و میله های دیگر برای به حرکت درآوردن سر، دستها و پاهای عروسک به کار گرفته شده است. این نوع عروسک علاوه بر سایر عضوها پا نیز دارد. در واقع این نوع عروسک نسبت به عروسکهای دیگر میله ای، از آناتومی کاملی برخوردار است.
