نمایشگاه هنر ایران: شناخت وسایل اولیه و اصول اولیه بافت با دو میل و چند میل
هنر بافندگی از قدیم در میان هنرهای ســنتی ایران جایگاهی خاص داشته است. زنان ما، بعد از فارغ شدن از کارهای سخت روزانه و با حضور در دامن طبیعت، از این نقاشــی زیبا و الهی الهام میگرفتند و با دســتان ظریــف خود گلهــا و بوته ها را میــان رجهای بافتنی نقــش میانداختند. حتی کودکان خــود را از این هنر بی بهره نمیگذاردند و با بافت عروسکهایی با رنگ و نقشهای بســیار زیبا برای آنها ایــن هنر را آموزش میدادند.
وسایل و ابزار مورد نیاز در بافتنی
برای شــروع به کار کاموا بافی با توجه به ضخامت کاموا باید میل مناسب انتخاب کرد. معمولاً میل بافتنی باید سبک، بلند و نوک آن باریک و صیقلی باشد.
وسایل مورد نیاز:
1- نخ بافتنی
2- میل
3- قیچی
4- وسایل اندازهگیری
5- الگو یا طرح
نخ بافتنی
کاموایی که برای بافتنی به کار میرود به دو گروه اصلی تقسیم میشود:
-1طبیعی -2مصنوعی
هــر دو نــوع بــرای بافــت لباس هــای مختلف در دسترس اند. معمولاً بیشتر کامواها براساس تار مشخص میشــوند، که شــخص مبتدی به این موارد باید توجه داشته باشد. کلمه ی تار رشته به معنی شماره ی نخ هایی است که برای تهیه ی کاموا به یکدیگر تابیده شــده اند. برایِ بافت لباس کودکان از کامواهای ظریف و نرم و راحت و بــرای بافت ژاکت، پولیــور و… از کامواهای ضخیم و ضخیمتــر اســتفاده میکنند. از کامواهای متوســط نیــز برای بافت وســایل تزیینی منــزل، مانند روتختی، دستگیره و … استفاده میکنند.
الف) مشخصات انواع نخ بافتنی کاموای پشمی پشم یکی ازاعجازهای طبیعت است. این هدیه ی الهی را خداوند در اختیار انسان گذاشته تا از آن برای تهیه ی پوشاک استفاده کنند.پشم گوسفند، زمانی که از پوســت این حیوان جدا شــد، همان طور بدون فساد باقی میماند. ایــن کامواهــا در ضخامت های مختلــف در بازار هست و نسبت به دیگر کامواها مزایای بیشتری دارند، که عبارت اند:
1- کاموای پشمی گرمتر از الیاف مصنوعی اکریل و پلی استر است.
2- راحت بافته میشود و به راحتی شسته میشود.
3- دوام زیادی دارد. ِ هنگام شســت و شو دقت شود که با آب گرم و صابون شســته نشــود زیرا در آبگرم حالت نمدی به خود میگیرد.
ب) شناسایی کاموای پشمی از دیگر کامواها کاموای پشمی در آتش میسوزد و تولید بوی پَریا شاخ سوخته میکند و از خود خاکستر بر جا میگذارد کــه با انگشــت ً کاملا پودر میشــود. ایــن حالت در کامواهای دیگر دیده نمیشود.
کاموای موهر: از پشــم نوعی بز به نام آنقوره تهیه میشود که بسیار نازک و سبک است.
توجه!
هنگام بافت با کاموای موهر، ســعی کنید شل بافته شود زیرا بعد از بافتن دیگر شکافته نمیشود.
نخ ابریشمی
این نوع کاموا از نخ پیله ی کرم ابریشــم، که گاهی تا شــش هزار متر طول دارد، تهیه میشود و خیلی زیبا و درخشــان اســت و چون خیلی گران است آنرا برای جلــوه دادن به الیــاف نخی با الیاف ابریشــم مخلوط میکنند و در بافت لباس به کار میبرند.
نخ های پنبه ای نخی
این نوع کاموا معمولاً بیشــتر در دســترس است و برای بافتن لباس های تابستانی مفیداست. بــه طور کلی این کاموا برای بافتن ســاده مناســب اســت و در انــواع ِ مختلف باریــک، ضخیم، صاف و پُرزدار عرضه میشود.
نخ کاموای مصنوعی
کامــوای مصنوعی انواع بســیاری، ماننــد اورلون، اکریلیک، نایلــون و… دارد. این نوع کاموا برای بافتن بــه تنهایی به کار مــیرود. این کامــوا مزایای زیادی دارد. اشخاصی که با پوشیدن لباسهای پشمی احساس ناراحتی میکنند با کامواهای مصنوعی معمولاً مشکلی ندارند. البته برخی از افراد هم نسبت به الیاف مصنوعی حساسیت دارند. این کاموا به خوبی شسته میشود و به سبب ساختار مخصوصشــان که خیلی بادوام اند به آن ها رنگ زده میشود و رنگهای کامواهای مصنوعی معمولاً خیلی مرغوب اند. به خصوص رنگ سفید آنها شفاف و محکم است. کامواهای مصنوعی به ســرعت خشک میشوند و اگر شســت و شــو با دقت انجام شود لباسهایی که از کامواهای مصنوعی بافته شده اند شکل خود را از دست نمیدهند و برای پوشیدن خوب میمانند. این کامواها با ضخامت دو، سه، چهار رشته ای تهیه میشود.
میل بافتنی
برای بافتن لباس میل ِ بافتنی مناسب نقش بزرگی را به عهده دارد. در قدیم، که این صنعت هنوز پیشــرفتی نداشــت، میل بافتنی را با تراشیدن عاج فیل یا استخوان و بــه تدریج از برنــز تهیه میکردنــد. بعدها از آهن و چوب و کائوچو ساخته شد. امروزه از فلزهای سبک، تفلون، پلاســتیک به صورت قلاب، میل گرد، دومیل، چهارمیل و اشکال مختلف تهیه میشود. میل بافتنی باید ســبک، بلنــد و نوک آن باریک و صیقلی باشــد. انواع میل های بافتنی از شــماره ی 1تا 12
وجود دارد. برای شــروع بافتن باید میل مناســب را با توجه به ضخامت کامــوا انتخاب کرد. معمولاً بــرای کاموای نازک از میل شــماره ی 1تا ،3برای کامواهای متوسط از میل شــماره ی 3/5تــا 5برای کامواهــای ضخیم از میل شــماره ی 6به بــالا با توجه به مدل بافت اســتفاده میکنند.
اصول اولیه ی بافت با دو میل
روش عملی سر انداختن
شروع کار با سر انداختن دانه است که در ِ خصوص بافتنی با دو میل یا چهــار میل یا قلاب انجام میگیرد. قبــل از انجام این کار باید ضخامت کاموا و میل را در نظر گرفت و بعد بافتن را شروع کرد. سر انداختن به دو روش انجام میگیرد:
روش اول: دو میــل و کامــوای مناســب را آماده ســازید و براســاس تصاویر زیر، انداختن دانه بر روی میل را شروع کنید.
روش دوم: ابتدا یک دانه روی میل بیندازید. با میل دیگر دانه را از شــکم دانه ی اول بیرون بکشید و آن را روی میل ســمت چپ منتقل کنید و بــه همین ترتیب دانه های دیگر را ببافید. لبه هــای بافتنــی را، کــه بایــد از دوام بیــش تری برخوردار باشــد، با کاموای دو لا سر میاندازند، مانند لبه ی جوراب، دستکش، مچ آستین، لبه ی لباس بچه ها که بر اثر سایش زیاد زودتر پوسیده میشود. برای به دست آوردن تعداد دانه ها و اندازه ی بافت 10یــا 20دانه با میل و کاموای دلخواه ببافید .ســپس، این مقــدار را اندازه بگیرید و در بافت خود محاســبه کنید.
بافت از رو
نخ کاموا را به طرف خودتان بگیرید و میل ســمت راست را در دانه ی میل چپ، جلوی این میل فرو کنید. نخ را از راست به چپ پشت مدل راست بگیرید.سپس، حلقه را از میل راســت بکشید و حلقه ی باقیمانده را از روی میل چپ بیرون بیاورید.
بافت از زیر
دانــه ی اول را بــه میل ســمت راســت منتقل کنید معمولاً در شروع بافت دانه ی اول بافته نمیشود. نخ کاموا را پشــت میل بافتنی بگیرید.ســپس، ِ میل سمت راست را در دانه ی بعدی به طرف زیر فرو کنید. نخ را ازچپ به راســت از زیر و رو روی میل سمت راست بگیرید. نخ کاموا را با میل ســمت راســت از توی دانه بکشید و حلقه ی باقیمانده را از میل چپ بیرون آورید.
بافت ساده
در این بافت یک رج از رو و یک رج از زیر تا پایان بافت ادامــه میدهیم. این بافت در بیشــتر مدلها قابل استفاده اســت، مانند انواع لباس و روتختی. در وسایلِ تزیینی منزل نیز کاربرد فراوان دارد.
تور بافت
رج ّ اول دو تا یکی یک ژته و رج دوم همه از رو و در رج های بعدی مدل تکرار می شود (ژته در هر بافــت حالت توری به مدل میدهد )به نخی که دور میل گرفته می شود ژته گویند.
بافت کشباف
این بافت بیشــتر برای حاشیه و سر آستین ها به کار میرود که با چند روش میتوان آن را بافت. یک دانه از زیر و یک دانه از رو یا دو دانه از زیر یا دو دانه از رو تا پایان کار به همین ترتیب بافته میشود، که میتوان با کم و زیاد کردن دانه ها مدل را تغییر داد.
کم کردن دانه
کم کردن دانه در بافت به دو روش صورت میگیرد. کم کردن دانه در دو طرف بافت و حاشیه و کم کردن دانه در داخل رج. نکته ی مهم در این بافت این اســت که باید توجه شــود که اگر مدل از رو بافته می شــود کم کردن هم باید از رو باشد و اگر از زیر میبافید کم کردن باید از زیر صورت گیرد.
اضافه کردن دانه
برای اضافه کردن لبه ی بافت باید دانه ای بدان اضافه کرد. با همان روش سرانداختن و برای اضافه کردن در داخــل یک بافتنی یک دانــه از رو به صورت معمولی ببافید ولی نگذارید حلقه ی باقیمانده از میل چپ بیرون بیاید. این حلقه دانه را باز هم یک دفعه ی دیگر ببافید ولی این بار به صورت برگردان از رو. روش دیگر اضافه کردن با ژته داخل بافت اســت. نــخ را روی میل بیندازید و بافتن را ادامه دهید. در رج بعد آن برگردان ژته را مثل یک دانهی معمولی ببافید.
کور کردن دانه
کور کردن هم به دو طریق است:
1- کورکــردن باقــلاب: اگربخواهیــم حاشــیه به صــورت تور شــود،آن را به صورت ســاده با قلاب هم میتوانیم کور کنیم. یــا میتوان دو دانه را با هم یکی کرد و دانــه ی باقی مانده را با دانه ی بعدی یکی کنیم.
2- کــور کردن با دو میــل: دو دانه ببافیــد و دانه ی دوم را بــه روی دانــه اوّل بیندازید و دانــه را ردکنید. نکته ی مهم آن اســت که در کورکردن هم، مانند کم کردن، اگر بافت از زیر است از زیر کور شود و اگر از رواست از رو کور شود و یا دو دانه را با هم یکی کنیم و دانــه ی باقی مانده را با دانــه ی بعدی میبافیم و ادامه میدهیم و به همین ترتیب دانه ها همه کور میشــوند.
بافت جو دانه
این مدل بافت به چند طریق شکل میگیرد:
1- یک دانــه از زیر و یک دانــه از رو و در ردیف بعدی جابه جا میکنیم.
2- دو دانــه از زیر و دو دانــه از رو و در ردیف بعد جابه جا میکنیم. میتوانیم در مدلهای بــالا دو ردیف تکرار کنیم بعد جابه جا کنیم.
3- کفش کودک بــا 54 دانه شــروع کنید و بــا مدل همــه از زیر به اندازه ی 3تا 4سانتیمتر ببافید. دانه ها را کور نکنید و 10 تا 12 دانه وسط این بافت را با رنگ دیگر و مدل ساده ببافید در هر ردیف یک دانه از هر طرف را با بافت وسط یکی کنید تا روی پا بافته شود. وقتی به اندازه ی مچ پا دانه باقی ماند، با مدل همه از زیر به اندازه ی ساق پا بلند یا کوتاه ببافید. جلوی کفش را میتوانید بند و دکمه اضافه کنید. در پایان پشت و زیر کفش را بدوزید.
نکته ی مهم: تعداد دانه های ذکرشده برای کاموای متوسط پیشبینی شده است.
بافت جوراب
ایــن بافت با 54یــا 56دانه با کاموای متوســط به بلندیِ 4 ســانتیمتر با مدل همه از رو بافته میشود در بافت به ضخامت کاموا توجه شــود یا همه از زیر. با پیداکردن ســه دانه ی وسط بافت را بافتن را، با مدل ساده شروع کنید و در هر رج به دانه های دو طرف دو دانه را یکی کنید و آنقدر ادامه دهید تــا دانه ها به اندازه ی دور مچ پا به دســت آید. آن مقدار به دســت آمده را با بافت همه از زیر یا همه از رو ببافید و در پایان پشت و زیر بافت را بدوزیــد. اگر بخواهید میتوانید روی جوراب طرح و نقشه هم بیندازید.
روش انتقال نقشه و طرح بر روی بافت
انتقالِ نقشه بر روی بافت های با دو میل هم یکی از زیباترین هنرهاست و همواره نقش و نگارهای طبیعت در دل ایــن بافتها جــای دارد و خود گویای هنر زن ایرانی است. در این روش در ابتدا از نقشــه های کوچک و ساده اســتفاده کنید، در متــن بافت علاوه بر نقشــه میتوان هنــر گلدوزیِ شــماره دوزی را به کاربــرد و روی آن نقشه های زیبا آفرید.
بیشتر بدانید
روش سر انداختن بافت گرد بافــت گــرد این بافت بــا میله اى کوتاه دو ســر نوک تیز با ســه میل، چهار میل، پنــج میل و میل گرد بافته مىشود. در هر میل به تعداد مساوی دانه بیندازید. ســپس بافتن را شروع کنید. فقط دانه ی آخر هر میل را در هــر بافت تغییر دهید تا آن قســمت باز و شــل بافته نشود . با این روش میتوان جوراب و دستکش و حتی لباس تهیه کرد. پنج میل بافی یکی از بافت های ســنتی زنان روستایی ماست که با طرح و نقش های بسیار زیبا به این بافت جلوه ی خاصی میدهند.
توصیه های لازم در بافتنی
1. هنگام بافتن سر کاموا را از درون کلاف در بیاورید و شروع به بافتن کنید.
2. در حین بافتن ســعی کنید بافت کامل به یک میل منتقل شود، بعد بافت را کنار بگذارید.
3. با بافت دو میل میتوانید اســباب بازی عروسک ،حیوان ،… تهیه کنید.
4. برای انتقال نقشه سعی کنید کامواها از یک جنس باشند.
5. از بافــت ژور میتوانید روســری، شــال، ســاک، حاشیه،… تهیه کنید.
6. در ِ بافــت بــا دو میل ســعی کنید اولین دانــه بافته نشود.
7. در ِ انتقــال نقشــه در بافت میتوانیــد از طرح های شماره دوزی استفاده کنید.
8. برای زیباتر شــدن بافت در حاشــیه و زمینه از هنر گلدوزی نیز میتوانید استفاده کنید .
9. برای ِ دوخت بافتنی ســعی کنید از کاموای رنگ زمینه استفاده کنید.
