نمایشگاه هنر ایران: چگونگى کار با چرخ خیاطى نگهدارى و رفع عیوب اولیه ى آن
امروزه ماشــین های مختلف دوخت در بازار بسیار اســت. در تولیدی های ِ بزرگ پوشاک، هر قسمت از کار دوخت یک لبــاس را با چرخ مربوط به آن انجام میدهند. به کارگیری این چرخها باعث میشــود که کار تمیزتر و ســریعتر انجام پذیرد، ولی استفاده از این چرخها در خانه معمول نیســت و ضرورتی ندارد. در منزل میتــوان با یک چرخ خانگــی همه کاره، که دوخت های مختلفی را انجام میدهد، کار کرد. در این واحد کار، شما تقریباً با انواع چرخ های دوخت آشــنا میشــوید و روش بــه کارگیــری و رفع بعضی از عیــوب چرخ را آموزش میبینید.
ماشینهای دوخت
یکی از وسیله های ضروری در خانواده های امروزی ماشــین دوخت اســت. نمونه های مختلف ماشین های دوخت با کاربردهای مختلف در بازار عرضه میشود، که برای انتخاب آنها باید دقت کافی داشت. بــه طور کلی میتوان ماشــین های دوخت را به دو دسته ی خیاطی خانگی و صنعتی تقسیم کرد.
چرخهای خیاطی خانگی
ساده ترین نمونه ی ماشین های دوخت، چرخ خیاطی دســتی و چرخ خیاطی پایی است. این چرخ بادست یا با رکاب به حرکت درمی آید و فقط به ســمت جلو یا عقب حرکت میکند و برای دوخت های ساده کاربرد دارد. اختــراع ایــن نوع چــرخ در زمان خود پیشرفت چشــمگیری در صنعت دوخت به شمار میرفت، ولی امروزه به علت درگیر شدن هر دو دست هنگام دوخت و پایین بودن ســرعت عمل، کمتر به کار میرود. امروزه، چرخ های اتوماتیک باکارآیی و کیفیت مطلوب در بازار فراوان اســت. مشخصه ی این چرخها انجام چندکار با یک ماشین دوخت است. ایــن ماشــین ها کارهایــی مثــل دوخت ســاده ی گلدوزی، ســردوزی یاپــاک دوزی، دوخــت جادکمه،دوخت دکمه و دوخت های تزیینی زیبایی را انجام میدهند. چنانچه درفکر خرید چرخ خیاطی هســتید، انواع آن؛ را بشناســید و بنــا به نیاز و امکانــات خود یکی را تهیه کنید.
چرخهای صنعتی (راسته دوز)
سرعت این چرخ ها بالاست و کار با آنها نیاز به مهارت دارد. نوع دیگر آنها چرخ دوسوزنه است. در چنــد ســال اخیر چرخ هــای راســته دوزی، که چندیــن دوخــت تزیینی را انجــام میدهند، بــه بازار عرضه شده اســت. در حال حاضر، با پیشرفت فناوری در صنعــت دوخت، بــرای دوخت هر قســمت لباس، چرخ مخصوصی طراحی و ساخته شده و مورد استفاده است. چرخهای دیگری نیز مثل چرخ مادگی دوز، چرخ میاندوز، چرخ اورلاک یا سردوز و … با کاربردهای مختلف در بازار هست.
چرخ مادگی دوز یا مادگی زن
کاربــرد ایــن چــرخ در دوخت جادکمــه و برش اتوماتیک آن است.
چرخ میاندوز
کاربــرد این چرخ در دوخت زیگزاک در وســط کار اســت. مثل دوخت ســجاف یقه یا دوخت لباس زیر، که به راحتی انجام میگیرد.
چرخ سردوز یا اورلاک
این چرخ مخصوص تمیزدوزی لبه ی کار است، که با توجه به تعــداد نخ،کاربردهای مختلفی دارد. چرخ سردوز دو نخ، سه نخ، چهارنخ و پنج نخ. ایــن نوع چــرخ در حین ســردوزی، اضافه درز را برش میزند و نوع پنج نخ آن، در کنار سردوزی یک ردیف دوخت ساده نیز انجام میدهد. ســردوزی باعث میشــود که کار با سرعت عمل بیشتری انجام گیرد.
توجه
هنگام کار با ماشین دوختهای پیشرفته اتوماتیک بایــد دقت فراوان کرد. کار با اینگونه چرخ ها بســیار حساس است و امکان دارد براثر بی دقتی از کار بیفتد و خراب شود و در نتیجه از طول عمر آن کاسته شود.
روش راه اندازی و کار با ماشین دوخت:
امروزه با اســتفاده از نیروی بــرق وطراحی صنعتی پیشرفته مدلهای بسیار کاملی تولید میشود که صدها کار ویژه و ظریــف را در صنعت دوخت و دوز انجام میدهــد. اکثر مدلهایی کــه در خانواده به کار گرفته میشــود دارای سیستم کار شــبیه به هم اند و طریقه ی راه اندازی آنها تقریباً مشــابه و یکسان است. اما باید دانست که ماشین دوخت را، با در نظرگرفتن نکته های اصلی و ایمنی آن، چگونه میتوان به کار گرفت.
نکته های ایمنی
همیشــه قبل از اســتفاده از وســیله ای برقی، باید از اصــول اولیه ی ایمنــی پیروی کنید. قبل از اســتفاده از چرخ خیاطی برقی لازم است تمام نکته ها و دستورهای ِ ایمنی زیر را مطالعه کنید و به یاد بسپارید.
الف) هیچگاه از وسیله ی برقی به جای یک وسیله ی بازی اســتفاده نکنید. در منزل مراقب کودکانی که در نزدیکی چرخ بازی میکنند، باشید.
ب) قبل از شــروع بــه کار، دفترچه ی راهنمای چرخ خیاطــی را مطالعه کنید و توصیه هــای آن را دقیقاً به کار ببندید.
ج) همیشــه قبل از تمیزکردن یا تعویض لامپ. دو شاخه ی سیم چرخ را از پریز برق خارج کنید.
د) انگشــتان خود را از تمام قســمتهای متحرک چرخ سوزن،تیغه ی برش و … دور نگه دارید.
محافظ چرخ خیاطی
کلیه ی ماشــین های دوخت محافظ مناسبی دارند. این محافظ هــا، گاه به صورت جعبه و گاهی برزنتی اند و بــا توجه به مدل و کارخانه ی تولید کننده با یکدیگر متفاوتاند. این پوشــش برای محافظت چرخ خیاطی از گرد و غبار و دخالت کودکان اســت. در ِ داخل این پوشش، وسایل جانبی چرخ از جمله دفترچهی راهنما نیز قرار دارد.
پدال چرخ
ســیم رابط چرخ و پدال را به چرخ و دو شــاخهی ســیم را به پریز برق وصل کنید. از پــدال برای تنظیم سرعت دوخت اســتفاده کنید. با فشار آوردن بر روی صفحهی پدالپایی،سرعتدوخترامیتوانکنترلکرد.
کلید روشن و خاموش
چرخ های برقی کلیدروشن و خاموش دارند. هنگامی که ازچرخ استفاده نمیکنیدکلید را روی علامت خاموش بگذارید و ســیم را نیز از پریز بــرق خارج کنید. هیچگاه برای خارج کردن دوشــاخه از پریز،آن را ازقسمت سیم نکشید.
ماکو و ماسوره
ماسوره را ازجنسهای ِ مختلف فلز،پلاستیک و شیشه میســازند. نخ زیر دوخت در چرخ،روی ماسوره پیچیده میشــود و چرخ بدون ماســوره ،قادر به هیچ نوع دوختی نیست. نخ ماســوره و نــخ روی چــرخ برای دوخــت، باید همجنس و به یک ضخامت باشند. برای پرکردن ماسوره حتماً آن راکنترل کنید و از سالم بودن آن مطمئن شوید. ماسوره راطوری برروی میله ی مخصوص ماسوره پیچ قرار دهید که خارمیله ی ماسوره پیچ در شیار ماسوره قرار گیرد.نــخ را در میله ی مخصوص قرقره قرار دهید وطبق شکل دفترچه ی راهنما، با عبوردادن نخ،آن را دور ماسوره بپیچید.اکنون ماسوره آماده ی پرکردن است. هنگام پیچیدن نخ به دور ماســوره باید ســوزن چرخ حرکت نکند. توپی چرخ را بچرخانیدتا سوزن چرخ خارج از صفحه ی دوخت و در بالاترین وضعیت قرارگیرد. سپس توپی چرخ را به سمت خود بپیچید تا آزاد شود. این عمل حرکت میله ی سوزن را متوقف میسازد و هنگام پرکردن ماسوره،دیگر پایه ی چرخ حرکت نمیکند. انجام دادن اینکار برای طول عمر ماشین دوخت الزامی است. حال ماسوره آماده ی پرکردن است. با فشار بر رویِ پدال چرخ، ماســوره پرمیشــود و زمانی که ماســوره پرشد چرخ به طور خودکار متوقف میشود. از درســت پرشدن ماســوره مطمئن شوید.
توجه!
اگر روی ماسوره نخ پیچیده اید هیچگاه نخ دیگری را روی آن نپیچید. نخ را به اندازه ی مصرف در ماسوره بپیچید. هنگام خارج کردن ماکو و ماسوره یجا انداختن آن در چرخ حتماً کلیدچرخ را دروضعیت خاموش قراردهید.
نحوه ی جا انداختن ماســوره در ماکو: ماکو را در دســت چپ نگه دارید و ماســوره را، در حالی که نخ آن در ِ جهت عقربه های ساعت قرار دارد، در ماکو جا بیندازید. نخ را خلاف جهت گردش عقربه های ساعت به سمت شــیار روی ماکو بکشید، به طوری که نخ در داخل شــیار ماکو و زیر فنر قرار گیرد. حال اگر انتهای نخ را بکشــید ماسوره در درون ماکو در جهت گردش عقربه های ســاعت خواهد چرخید.
تنظیم کشش نخ ماسوره: پس از قراردادن ماسوره در ماکو باید کشــش نخ ماســوره را تنظیم کنید. با یک حرکت ســریع و کوتاه دســت، در حالی که نخ ماسوره را در دســت دارید، ماکو و ماسوره را رها کنید. ماکو به آرامی به سمت پایین رانده میشود. چنانچه نخ شــل باشد و نخ ماســوره بیش از حدباز شــود، باید پیچی را بر روی ماکوست کمی سفت کنید. چنانچه بیش از کشــش- نخ سفت باشد به همان اندازه پیچرا شل میکنیم.
طــرز قرار گیــری ماکو درجاماکویــی چرخ: با چرخاندن توپی چرخ با دســت، ســوزن چــرخ را در بالاتریــن وضعیت خود قرار دهید ســپس ضامن فنری ماکو را بکشید و ماکو و ماسوره را از جاماکویی خارج کنید و ماسورهی پرشده را درون ِماکو قرار دهید. ضامن فنری شــکل را با انگشــت اشاره ی دستنگه دارید و ماکو را در جای ماکو قرار دهید. هنــگام جاگذاری ماکو در جــای ماکو دقت کنید و چنانچــه دقیقــاً در جای خود قرارگیــرد صدایی را میشنوید. حــال کنترل کنید، انتهای نخ ماســوره را بکشــید. در ایــن حالــت باید ماکو از جای ماکو خارج نشــود.
ســوزن و روش جاانداختن آن در ماشــین دوخت:
توجه!
ِ هنگام تعویض ســوزن چرخ خیاطــی، حتماً کلید روشن و خاموش را در وضعیت خاموش قرار دهید. هنگام دوخت، امکان دارد سوزن بشکند یا بخواهید سوزن را، با توجه به نوع پارچه، عوض کنید. یک ســمت ِ ســوزن چرخ تخت و سمت دیگر آن انحنــا دارد. توپی چرخ را با دســت حرکــت دهید تا جایی که ســوزن در بالاترین وضعیت خود قرارگیرد. پیچ سوزن را شل کنید و سوزن را خارج نمایید. حال، ســوزن ســالم دیگری که قسمت منحنی آن را به ســمت خود نگه داشــته اید، در میلــه ی توخالی مخصوص ســوزن قرار دهید تا جایــی که امکان دارد سوزن را به سمت بالای میله فشار دهید. ســپس، پیــچ مخصوص ســوزن را محکــم کنید. بعضی از سوزن های چرخهای راسته دوز ً کاملا گرد است. چنانچه ســوزن دقیقاً در جای خود قرار نگیرد بلافاصله، پس از شروع به کار، خواهد شکست. هرگز از ســوزن کج اســتفاده نکنیــد، زیرا باعث میشود که ســوزن سریعاً بشــکند و داخل چرخ گیر کند یا به صفحه ی کار پیشبر آسیب برساند. هماهنگ نبودن شماره ی سوزن با ضخامت پارچه یکی دیگراز علل شکستن سوزن در چرخ است. دوخت پارچه هــای با ضخامتهــای مختلف نیاز به سوزن با شماره های مختلف دارد. هر چه شماره ی سوزن پایین باشد نشانه ی آن است که نشان سوزن نازک است و هرچه شماره بالا برود از ضخیم بودن سوزن خبرمیدهد. ســوزن شــماره ی 11-10برای دوخت پارچه های ظریــف مثل حریــر، شــمارهی 12و 14برای دوخت پارچه هایی با ضخامت متوســط مثل چلوار و ســوزن شــمارهی 16به بالا برای دوخت پارچه های ضخیم به کار میروند. ناهماهنــگ بودن ســوزن با ضخامــت پارچه با به شکستن آن منجرمیشود.از دلایل دیگر شکستن سوزن، کشــیدن پارچه از زیر پایه ی چر خ بــه هنگام دوخت است.
طریقــه ی نخ کردن چرخ خیاطی: هر چرخ خیاطی برای نخ کردن سیستم خاصی دارد، اما در همه ی آنها مســیر نخ از قرقره تا نک سوزن مشابه است. نخ باید از میان پیچ ِ تنظیم ِ کشش نخ عبور کند هنگام نخ کردن چرخ خیاطی حتماً کلید روشــن و خاموش را در وضعیت خاموش قرار دهید. نخ را روی میله ی چرخ قرار دهید و طبق دفترچه ی راهنمای مسیر نخ کشی را دنبال نمایید و چرخ را نخ کشى کنید.
توجه!
نخکشی بیشتر چرخها تقریباً شبیه به هم اند. قبل ازشــروع به دوخت،باید نخ ماســوره را به سمت روی صفحــه ی کار پیش بر هدایت کنید، ســپس برای دوخت اقدام کنید. پایه ی چرخ را بالا ببرید و با دست چپ نخ روی چرخ را پس از گذراندن مسیر نخکشی و سوزن، نگهدارید. توپی را بــه طرف خود بچرخانید تاحدی که یکبار ســوزن داخل پایه فرو رود و ســپس ســوزن را به سمت بالابیاورید. درایــن زمان نخ روی چــرخ با نخ زیر آن به یکدیگر قلاب میشود،باکشیدن ِ نخ رو،نخ زیر نیز به طرف روی صفحه ی کار پیشبر درمی آید. حال نخ رو و نخ زیررا در سمت پشت پایه قرار دهید. سپس، پارچه را زیرپایه بگذارید و دوخت را شروع کنید.
توجه!
چرخ را بدون گذاشــتن پارچه در زیر پایه به حرکت درنیاورید، زیرا ِ نخ زیرو رو به یکدیگر قلاب میشوند و در صورت تکرار، نــخ پاره و مانع حرکت چرخ خواهد شد. پــس از دوخت روی پارچه، بــه بخیه ها با دقت نگاه کنید. دوخت بخیه در رو ودر پشت پارچه باید با یکدیگر تفاوت نداشته باشد. شــل یا ســفت بودن نخ بایــد به یک اندازه باشــد. دســتگاه تنظیم نخ در چرخ به منظــور تنظیم نخ برای ضخامت های مختلف پارچه اســت. کلیه ی ماشینهای دوخت دارای دســتگاه تنظیم نخ اند. که با چرخش آن حرکت نخ آزادتر یا کندتر میشود. برای تنظیم طول درشتی و ریزی بخیه از درجه ی تعبیه شده بر روی چرخ استفاده میکنیم.
کار پیشبر
وظیفه ی کار پیشبر به حرکت درآوردن پارچه در زیر پایه ی چرخ است. اگر کار پیشبر بیش ازحد پایین قــرار گیرد دنده های آن قدرت بــه حرکت درآوردن پارچه از زیر پایه را نخواهد داشــت و اگربالاتر از حد نیز قرار گیرد حرکت پارچه کند خواهد شد. در نتیجه دوخت درستی نخواهیم داشت. بنابراین، باید به نحوه ی قرارگیری کار پیشبر هنگام دوخت دقت کرد. کنــاره ی صفحه ای که زیرپایهی چــرخ قرار دارد درجه بندی شده اســت. این درجه برای تنظیم دوخت بخیــه بــا لبه ی پارچه اســت. پارچــه را زیرپایه قرار دهیــد و لبه ی آن را با یکی از این درجه ها تنظیم کنید. میتوانید یک نوار چســب کاغذی نیــز، جهت تنظیم لبهی پارچــه بادوخت، روی صفحه بچســبانیدتا لبه ی چسب راهنمای شما برای دوخت صاف و راست باشد.
تمیز کردن چرخ و طرز روغن کاری آن
برای اینکه چرخ نیاز به تعمیر نداشــته باشد وبرای بالابردن ِ عمر چرخ، همیشه از چرخ درست نگه داری شود. از جمله پرزهای انباشته شده بر روی شانهی کار پیش بر و قاب ماکورا مرتباً تمیز کنید.
توجه!
برای اینکه عمر چرخ خیاطی زیاد شــود و احتیاج به تعمیر نداشــته باشــد باید از چرخ خوب نگه داری کــرد و پس از هر 15تا 20ســاعت کار، آن را تمیز و روغن کاری کنید. قبل از ِ تمیزکــردن کارپیشبر و قــاب ماکو، کلید روشــن و خاموش را در وضعیت خاموش قرار دهید، و ســیم رابط چرخ را نیز از پریز خارج کنید. اهرم بالا برنده را بالا ببرید و ســوزن و پایــه ی چرخ را از محل خود بیرون آورید. روی صفحه ی ســوزن دو پیچ تعبیه شده است با پیچ گوشتی آن دو را باز کنید و صفحه را
بردارید. با برس پرزهای انباشته شــده روی دندانه های کار پیش بــر را ً کاملا تمیــز و دوباره صفحه ی ســوزن را درجای خود نصب کنید و پیچ ها را ببندید. برای تمیزکردن قاب ماکو بازوهای متحرک آن را باز کنید و قاب ماکو را بیرون آورید. ســپس، با برس پرزها و نیز جای قاب ماکو را تمیز کنید و یک قطره روغن را در آن بریزید. در جــای دیگر چرخ روغن نریزید.
دلایــل بروز بعضی از عیــوب در چرخ خیاطی
اول- دلایل شکستن سوزن در چرخ
1- انتخاب سوزن نامناسب ِ بدون توجه به ضخامت نخ و پارچه؛
2- استفاده از سوزن خمیده در چرخ خیاطی؛
3- جا نیفتادن دقیق سوزن در جایگاه اصلی خود؛
4- انتخاب ســوزن بیش از حدنازک به منظور دوخت پارچه ی ضخیم؛
5- جا نیفتادن ماکو و ماسوره به طور صحیح؛
6- کشــیدن پارچه با فشــار زیاد از زیرپایه ی چرخ به هنگام دوخت؛
7- محکم نشدن پیچ سوزن به اندازه ی کافی؛
8- اســتفاده از نخ هــای نامرغوب که گاهی کشــیده میشود یا گاهی گره میخورد.
دوم- دلایل پاره شدن نخ روی چرخ؛
1- ناصاف بودن نخ قرقره یا وجود گره در نخ؛
2- نخ کشی نادرست چرخ؛
3- وصل نبودن پایه به طور صحیح در چرخ؛
4- پایین بودن کار پیش بر هنگام دوخت؛
5- بسیار زیاد بودن کشش نخ رو؛
6- نامرغوب بودن سوزن؛
7- نصب نادرســت ســوزن پائین تر ازحد نصب شودیا طرف صاف سوزن در جهت اشتباه قرار گیرد؛
8- کند یا خمیده بودن نوک سوزن؛
9- نامطلوب بودن کیفیت نخ، نخ کش بدهد یا کرک دهد؛
10- خراب بودن صفحه ی دوخت یا ماکو.
سوم- دلایل پاره شدن نخ زیر چرخ ،نخ ماسوره
1- کشش نخ زیر بسیار زیاد باشد.
2- ماسوره در ماکو به درستی قرار نگرفته باشد.
3- سوراخ صفحه ی دوخت توسط سوزن خراب شده باشد.
4- ســوزن کنــد یا خمیــده یا به درســتی نصب نشــده باشد.
5- نک سوزن متناسب با پارچه نباشد.
6- نخ ماســوره از شــیار اصلــی ماکو به درســتی رد نشود.
چهارم- شل بودن نخ قسمت رو، هنگام دوخت
1- تنظیم نخ رو، صحیح نیست.
2- کشش نخ کم است.
3- نک سوزن کند یا کج است.
4- نخ انتخابی برای پارچه ضخیم یا نازک است.
پنجم- شل بودن نخ قسمت زیر، هنگام دوخت
1- نخ در داخل ماسوره صحیح جانیفتاده است.
2- کشش نخ در ماسوره زیاد است.
3- دستگاه ماسوره کثیف است.
4- ماسوره به طور صحیح نخ نشده است.
ششم- دوخت چروک یا جمع شدن دوخت
1- ماسوره درست نخ نشده است.
2- تنظیمات دوخت با پارچه هماهنگ نباشد.
3- سوزن با ضخامت نخ و پارچه هماهنگ نباشد.
4- کشش نخ زیاد باشد.
5- چرخ درست نخ کشی نشده باشد.
هفتم- دلایل نامســاوی بودن بخیه ی چرخ، هنگام دوخت
قبل از شــروع دوخــت، روی تکــه ای از پارچه ی اصلــی دوخت را امتحان کنید. امــکان دارد بخیه ها به یک اندازه زده نشود پس موارد زیر را بررسی کنید.
1- سوزن به درستی جا نیفتاده است.
2- سوزن در ِ جهت صحیح قرار نگرفته است.
3- سوزن در ِ جهت اشتباه نخ شده است.
4- سوزن کند یا خمیده است.
5- از سوزن نامناسب استفاده شــده است. با توجه به ضخامت پارچه
6- سوزن خیلی کوتاه است .بیش از حد در بالا وصل شده
هشتم- امکان جمع شدن بخیه، هنگام دوخت
1- نخ رو از دستگاه تنظیم نخ به سختی رد شود.
2- درجــه ی دوخــت روی بخیــه ی درشــت تنظیــم شود.
3- پارچه ای را که میدوزید بیش از حد نازک (حریر) یا لطیف باشــد باید کاغذ نازکــی زیرکار قرار دهید، سپس بدوزید.
