نمایشگاه هنر ایران: ساخت عروسک های نخی و ماپت
ساخت عروسک های نخی یا ماریونت از گذشته در به وجود آوردن نمایشهای عروسکی در جوامع آسیایی مرسوم بوده است و حتی میتوان از نوعی عروسک نخی در مصر باستان یاد کرد. ولی عروسکی که دارای خصوصیات حرکتی همانند دستکشی است، و میتواند حرف بزند عروسک ماپت است که توسط جیم هنسن به عرصه تلویزیون معرفی شد.
عروسک نخی
وقتی از عروسک نخی سخن به میان می آید، ممکن است در اذهان عامه که شناختی از این شیوه عروسکی ندارد اینگونه تصور شود که عروسک نخی به عروسکی گفته میشود که از نخ ساخته شده باشد. در حالی که فرد آشنا با این شیوه میداند که عروسک نخی نوعی عروسک نمایشی است که با نخها و یا رشته های نظیر آن و حتی میله های چوبی و فلزی از بالا بازی داده میشود. این شیوه عروسکی در میان نمایشگران جهان به نام ماریونت مشهور است.
انواع عروسک های نخی
همانطور که از تعریف فوق متوجه شدیم، عروسک های نخی با توجه به جنس وسیله حرکتی به دو دسته تقسیم میشوند:
1- عروسک های نخی با وسیله حرکتی نرم، مانند نخ، رشته های نایلونی؛
2- عروسک های نخی با وسیله حرکتی غیر نرم، مانند میله های چوبی، پلاستیکی و فلزی.
عروسک نخی در ساده ترین و در عین حال ابتدایی ترین شکل خود یک نخ کنترل و در شرایط استاندارد نُه نخ کنترل دارد. رایجترین و مشهورترین نوع نمایش عروسکی در ایران نمایش خیمه شب بازی است که عروسکهای آن نخی است و از گذشته تاکنون در سراسر ایران به نام های مختلف اجرا شده است. مبارک یک شخصیت عروسکی بسیار مشهور ایرانی است که همواره با نامهایی چون مبارک وگاهی
یاقوت میان مردم شهرت داشته است. این عروسک یکی از شخصیت های نمایش خیمه شب بازی است که تنها با دو نخ به حرکت در می آید. معروفترین نمایش خیمه شببازی، نمایش شاه سلیم است که مجموعه شخصیتهای آن گاهی بیش از هشتاد نقش را شامل میشود و یک اجرای کامل آن میتواند تا سه ساعت نیز ادامه پیدا کند. مرشد یا بابا که معمولاً ضرب میزند، سمت راست صحنه مینشیند و به عنوان راوی و مفسر در پیشبرد داستان یا نمایش نقش به سزایی دارد. شوخی ها و رابطه مرشد و مبارک بیشترین گیرایی و خنده را می آفریند. شایان ذکر است یک نوازنده تار یا کمانچه نیز در سمت چپ صحنه به همراه ضرب مرشد در خلق موسیقی نمایش همکاری دارند. در نمایش خیمه شب بازی از انواع بسیار ساده عروسکهای نخی استفاده میشود که به علت یکپارچه بودن بدن عروسکها حرکت جهشی دارند. عروسکهای نخی ایرانی عموماً یک تا سه و در موارد استثنایی چهار دسته نخ دارند.
متن نمایشی
متن نمایش که اصطلاحاً نمایشنامه نامیده میشود، به قصه ای گفته میشود که برای به نمایش درآمدن نوشته شده است. هنگامی که قصه برای به نمایش درآمدن نوشته میشود، بیشتر تصویری است. یعنی تک تک مفاهیمی که در ذهن نویسنده بوده، مابه ازای تصویری آن آورده شده است. به عنوان نمونه ممکن است ما در یک نوشته بگوییم : نیما خسته است. آیا در نمایشنامه میتوانیم فقط بنویسیم نیما خسته است؟ و یا ما باید به دنبال تصویری بگردیم که بیننده با دیدن آن تصاویر بفهمد نیما خسته است. چنین تصور کنید که شخصی خوابیده است، ساعت زنگ میزند و او به شدت از این اتفاق عصبانی میشود. بنابراین آن را از پنجره به بیرون پرت میکند. توان نمایشی این لحظه بیشتر از حالت اول است اما قابلیت آن در حد یک اتفاق جالب و زودگذر نمایشی است. اکنون تصور کنید که شخص خوابآلود ساعت را پرت میکند و میخواهد دوباره بخوابد. ناگهان صدای زنگ ساعت از بیرون شنیده میشود. او خود را به خواب میزند اما ساعت همچنان زنگ میزند. او به ناچار از اتاق خارج می شود که ساعت را برگرداند ناگهان ساعت قهقهه زنان در قاب پنجره دیده میشود. از این لحظه، تعقیب و گریز آغاز می شود. میان آن دو برخورد به وجود آمده است و میتواند تا مدتی طولانی ادامه یابد و مثلاً با خواباندن ساعت در زیر لحاف و خارج شدن شخص و ده ها پایان دیگر تمام شود. یکی از عوامل اساسی که اهمیت زیادی در نمایش دارد کشش است کشش، هنگامی به وجود می آید که تماشاگران از مسئله ای با خبر باشند و شخصیت مورد نظر از آن بیخبر باشد. مثلاً جادوگر در جایی از قصر اسرارآمیزش نشسته است به محض ورود هر غریبه ای تمامی درها تبدیل به دیوار خواهد شد قهرمان داستان در یک لحظه به اشتباه وارد این مکان میشود؛ به دام میافتد؛ جادوگر خوشحال و خندان که بالاخره دشمن را به چنگ آورده سربه سر قهرمان می گذارد تحول ناگهانی که یکی از ابزارهای نمایشنامه عروسکی است میتواند باعث هیجان تماشاگران گردد. قهرمان داستان که در قصر محبوس شده ناگهان رمزی را به یاد می آورد و با بیان این رمز درها دوباره به حالت اول برگشته و او میتواند از دام جادوگر بگریزد. در نگارش نمایشنامه عروسکی باید نهایت اختصار را در گفت وگوها رعایت کرد زیرا در نمایش های عروسکی، حرکت از دیالوگ های طولانی مهمتر است.
ابزار لازم:
اره: جهت بریدن تکه های اضافی چوب، و تکه تکه کردن اجزای دست و پای عروسک
چوب ساب: برای پرداخت قطعات چوبی و ایجاد انحنا در زوایای آن کاربرد دارد.
سمباده: بعد از پرداخت چوب به وسیله چوب ساب از سمباده برای صافکاری نهایی استفاده میشود.
دریل: برای سوراخ کردن قطعات چوبی و فلزی از دریل استفاده میکنیم.
مغار: برای ایجاد سوراخهای بزرگ و تکه برداری از چوب از مغار استفاده میکنیم. مغارها انواع مختلفی دارند و از نظر شکل و اندازه با هم متفاوتند.
کاتر: برای بریدن اجزای کوچک یونولیت، تکه برداری و برش مواد گوناگون کاربرد دارد.
نخ و سوزن: این دو جزو مواد و ابزاری هستند که در ساخت تمام عروسکهای نمایشی کاربرد
دار دن : از دوخت لباس برای عروسک گرفته تا نخکشی عروسکهای نخی.
ساختمان حجم سر عروسک نخی
برای ساخت حجم سر عروسک نخی میتوان از موادی نظیر پارچه، یونولیت، چوب، قالبگیری با خمیر کاغذ، قالبگیری با کاغذ روزنامه و مفتول سیمی استفاده کرد. اما برای اینکه این نوع عروسکها باید سنگینی نسبی و معقولی داشته باشند، استفاده از چوب بهتر است.
ساخت سر عروسک چوبی
قطعه چوبی به اندازه حجم دلخواه انتخاب کنید. برابر شکل، نخست آن را به شکل مکعب مستطیل در آورده، سپس طرح نیمرخ عروسک را روی یک قسمت آن منتقل کنید، چوب را داخل گیره قرار دهید و قسمت های اضافی چوب را با مغار جدا نمایید.
مراحل تشکیل سر
بعد از اینکه نیمرخ عروسک ما ساخته شد، تصویر تمامرخ را رسم میکنیم و اجزای صورت را با وسایل مختلف نجاری، شکل داده و نهایتاً با سمباده پرداخت . میکنیم. شایان ذکر است گردن دنباله حجم سر بوده و به طور جداگانه ساخته نمیشود. با توجه به تمرین ها شده،ی انجام نتیجه میگیریم عروسک نخی برای حرکت باید از وزن مناسبی برخوردار باشد. اگر عروسک بیش از اندازه سبک باشد غیرقابل کنترل و در صورت سنگینی بیش از حد، امکان پاره شدن نخها و همچنین باعث خستگی سر و دست عروسک گردان میشود.
طراحی عروسک
در طراحی عروسک نخی باید سه ویژگی آن را در نظر گرفت:
1- عروسک نخی آناتومی کاملی دارد یعنی علاوه بر سر، دست، شانه و بدن پا نیز دارد؛
2- تمام اعضای بدن عروسک نخی حرکت میکند. لذا در طراحی عروسک نخی باید نوع مفصل بندی این نوع عروسک نیز در نظر گرفته شود؛
3- از آن جا که نگاه تماشاگران به عروسک های نخی برخلاف شیوه های دیگر عروسکی از بالا به پایین است، لذا در طراحی این نوع عروسک جای گیری اجزای صورت تمایل به بالا دارد.
ساخت مچ و کف دست عروسک نخی
مچ و کف دست عروسک نخی به صورت یکپارچه ساخته میشود. طرح مورد نظر را روی چوب کشیده و قسمتهای اضافی را با اره و کاتر جدا کرده، سپس با سمباده پرداخت میکنیم.
ساخت دست و پای عروسک نخی
قطعه چوبی استوانه ای شکلی را متناسب با اندازه ساعد، بازو، ران و ساق های عروسک با اره بریده آن را به دو نیمه تقسیم میکنیم سپس به پرداخت آن میپردازیم.
ساخت بالاتنه و پایین تنه عروسک نخی
در این روش دو قطعه چوب نرم انتخاب میکنیم و آن را متناسب با اندازه بدن عروسک به صورت مکعب مستطیل در می آوریم. سپس شکل ساده ای از بالاتنه و پایینتنه را هرکدام را به طور مجزا در دو طرف هر قطعه چوب رسم می کنیم. سپس به وسیله چوبساب و سمباده لبه های زاید و زاویه های آن را گرد میکنیم بالاتنه و پایین تنه را به وسیله پارچه یا چرم به هم متصل میکنیم.
مفصل بندی
یکی از مهمترین قسمتهای ساخت عروسک نخی مفصل بندی آن است که به وسیله آن عروسک میتواند اجزای بدن خود را به حرکت درآورد. اتصالات اجزای بدن عروسک به چند روش انجام میشود.
1- اتصال به وسیله ریسمان در طول اجزای بدن، به وسیله مته سوراخی ایجاد کرده، یک ریسمان از این سوراخها میگذرانیم. با چسب، دو سر ریسمان را به محل دیگر عضو بدن عروسک میچسبانیم
2- اتصال به وسیله چرم دو قسمت عضو عروسک را داخل گیره قرار داده با اره نازک قسمتی از این دو عضو را میبریم و چرم مورد نظر را داخل این بریدگی ها قرار دهیم. این دو عضو را به وسیله میخ به هم متصل میکنیم؛ سپس چرم اضافی را با قیچی یا جسم برنده دیگری جدا میکنیم.
نصب میخهای پیچی حلقه دار به نقاط مختلف بدن عروسک نخی
برای ایجاد حرکت در اعضای بدن و استفاده از مفاصلی که ساخته ایم، به تمام قسمتهای قابل حرکت عروسک، میخهای پیچی حلقه داری وصل کرده، به آنها نخ میبندیم، تا با کشیدن نخ اعضای بدن عروسک به حرکت درآیند. این اعضاء عبارتند از: سر پشت گوشها، شانه، دستها، زانو و کمر. در عروسک مبارک از دو نخ در سر و کمر استفاده میشود .
نصب حلقه در سر
نصب حلقه در سر معمولاً توسط دو میخ پیچی حلقه دار در دو طرف سر و پشت یا بالای گوشها صورت میگیرد. در سرهای تو خالی میتوان به جای حلقه ها سیم نازکی را از بالای گوش سمت راست وارد و از بالای گوش سمت چپ بیرون آورد و ابتدا و انتهای سیم را حلقه کرد. نصب حلقه به پشت نصب حلقه در وسط پشت و در قسمت بالای کمر خواهد بود و اگر بخواهیم لگن خاصره نیز حرکت داشته باشد در هر طرف لگن خاصره یک میخ پیچی حلقه دار نصب میکنیم.
داربست
برای کنترل اعضای بدن عروسک و همچنین رنگ آمیزی و پوشاندن لباس و نخبندی، عروسک را به داربستی آویزان میکنیم، تا حرکات راحت تر و آسانتر صورت پذیرد. ساخت داربست باید به گونه ای باشد که سنگینی عروسک آن را واژگون نکند. در هنگام کار، قسمتهای اضافه و دورریز را در جعبه یا کیسه ای نگهدارید تا در ساخت عروسکهای دیگر مورد استفاده قرار گیرند.
چهره پردازی عروسک
برای چهره پردازی سر عروسک، براساس نوع جنس و مواد آن از رنگهای روغنی و پلاستیک استفاده میکنیم. در سرهای چوبی پس از سمباده کاری و صافکاری نهایی از رنگهای روغنی استفاده میکنیم و در صورتیکه بخواهیم بعضی از قسمتهای عروسکها درخشندگی داشته باشد از رنگهای روغنی کیلرسیلر استفاده میکنیم. اما باید توجه داشت که این درخشندگی نباید در سطح وسیعی قرار بگیرد چون بازتاب نور ایجاد میشود. چهره پردازی در سرهای یونولیتی، بعد از پاپیه ماشه شدن، به وسیله رنگهای پلاستیک و گواش انجام میشود.
لباس عروسک
همانطور که گفته شد عروسک نخی دارای آناتومی کاملی است. یعنی علاوه بر سر و بدن و دست، پا هم دارد. از آنجا که این عروسک مفاصل دارد سبب میشود شبیه همزاد زنده خود به نظر بیاید. در نتیجه
طراحی و دوخت لباس عروسک نیز شبیه موجود زنده همزادش خواهد بود ولی در مقیاسی کوچکتر، شایان ذکر است طراحی و دوخت لباس قبل از نخکشی عروسک انجام میشود.
پسایی (دستگاه کنترل)
پسایی دستگاهی است که معمولاً از چوب ساخته میشود و برای کنترل عروسکهای نخی به کار میرود. گذشته از انواع سنتی و ساده، سه نوع پسایی عمودی، افقی و مورب در نمایشهای عروسکی مدرن به کار میرود. پسایی عمودی قابلیت بیشتر و کارایی مناسبتری در میان این 3نوع پسایی . دارد پسایی عمودی در این نوع پسایی میله اصلی به صورت عمودی قرار گرفته و میله های دیگر بهصورت افقی و یا با انشعابات عمودی و افقی به آن متصل میگردند. در پسایی عمودی به نسبت پسایی افقی دست بازیدهنده در عین آزادی عمل، کمتر دچار خستگی می شود.
پسایی افقی
در این نوع پسایی، چوب اصلی و چوبهایی که به آن وصل می شوند در حالت افقی قرار دارند.
طرز ساختن پسایی افقی
در این قسمت طرز ساختن یک پسایی افقی شرح داده میشود. وسایلی که برای ایجاد حرکت و کنترل عروسک نخی لازم است، بدین قرار میباشد:
1- یک قطعه تخته باریک شبیه به خطکش، به طول ،30عرض 5/2و ضخامت 1سانتیمتر؛
2- یک قطعه تخته باریک شبیه به خطکش به طول ،18عرض 5/2و ضخامت 1سانتیمتر؛
3- یک قطعه تخته باریک شبیه به خطکش به طول ،22عرض 5/2و ضخامت 1سانتیمتر؛
4- یک قطعه تخته باریک شبیه به خطکش به طول ،22عرض 7و ضخامت 1سانتیمتر؛
5- یک قطعه تخته باریک شبیه به خطکش به طول ،18عرض 7و ضخامت 1سانتیمتر؛
6- یک تسمه چرمی به طول 18و به عرض 2سانتیمتر؛
7- سه عدد میخ پیچی حلقه دار؛
8- تعدادی میخ کوچک سوزنی؛
9- مقداری طناب باریک؛
10- سوزن بلند چوبی.
دو چوبی را که لازم است روی یکدیگر قرار گیرند با استفاده از برش و اتصال به هم وصل کرده، سپس شکاف هایی در انتهای تخته ایجاد میکنیم. این شکافها باید به اندازه ای باریک باشد که وقتی نخها را به
هم گره میزنیم آنها را نگه دارد. اکنون تسمه چرمی را روی دستگاه با میخ وصل میکنیم. این تسمه نشانه آن است که کار دستگاه تمام شده و میتوان عروسک را به آن متصل و آن را از محلی آویزان کرد. اکنون میخ پیچی حلقه داری را به زیر دستگاه وصل میکنیم که شانه را به دستها متصل کند. در جلوی دسته بلند دستگاه کنترل نیز دو عدد میخ پیچی حلقه دار نصب میکنیم که محل اتصال کنترل دستها
گردد.
نخ بندی عروسک نخی
اکنون که عروسک ما از هر نظر کامل شده و پسایی (دستگاه کنترل) را نیز ساخته ایم. باید آن را نخکشی کنیم این نخها باید خیلی محکم ولی نازک باشد و تحمل وزن عروسک را در حالت آویزان داشته باشد. معمولاً نخهای ابریشمی که در بازار به نام نخ قلابدوزی وجود دارد بهترین نمونه این کار است. اینگونه نخ ها لغزنده هستند، به آسانی گره نمیخورند و مقاومت بسیاری در برابر کار زیاد دارند. هیچگاه نباید از نخهای نایلونی استفاده کرد، زیرا این نخها در اثر گرما و سنگینی عروسک، کش می آیند و طول آنها تغییر میکند، ضمن آنکه زیر نور صحنه میدرخشند در تمام طول انجام کار رعایت موارد ایمنی و بهداشتی، ضروری است.
نخبندی سر
وقتی که نخبندی شانه ها تمام شد، طول نخ سایر اعضاء را تابع طول نخ شانه ها انتخاب میکنیم:
الف: یک سر نخ را به حلقه سیمی طرف چپ سر عروسک میبندیم و سر دیگر نخ را وارد شکاف انتهای بازوی چپ دستگاه کنترل کرده و پس از عبور از شکاف دور شیار قسمت آخر بازوی چپ میبندیم؛
ب: نخ طرف راست سر عروسک نیز مانند بستن نخ طرف چپ سر عروسک خواهد بود. بنابراین نخهای مربوط به سر در بالا، فاصله اش به اندازه طول بازوی کوچک دستگاه کنترل بوده و اندازه آن در پایین، به اندازه فاصله قطر سر عروسک خواهد بود.
نخبندی پشت
در این قسمت اندازه نخ را متناسب با اندازه شانه ها در نظر میگیریم یک سر نخ را به حلقه ای که در پشت سر عروسک نصب کرده میبندیم و سر دیگر آن را در شکافی که در انتها و پشت دسته بلند دستگاه کنترل واقع است وارد میکنیم و پس از عبور از شکاف، در شیار گردن به انتهای دسته بلند میبندیم.
نخبندی پاها
نخبندی پاها معمولاً آخرین نخبندی اعضای عروسک است. بعد از اینکه نخ را به حلقه میخ پیچدار بالای زانو بستیم، سر هر یک از نخها را از شکافهای طرفین بازوی کنترل پاها داخل کرده و پس از گره زدن، به دور شکافهای انتهایی بازوی کنترل میبندیم.
ساخت عروسک های ماپت
به این عروسکها که دهانشان به طور اغراق شده ای باز و بسته میشوند، ماپت میگویند یک جعبه مقوایی تهیه کنید. آنرا از وسط طوری ببرید که به دو قسمت مساوی تقسیم شود. سپس دو قسمت جدا شده را با لولا به یکدیگر متصل کنید. در پشت جعبه دو سوراخ یکی بالا و دیگری را در پایین لولا، طوری ایجاد کنید که انگشت شست شما در حفره پایین و چهار انگشت دیگر در حفره . بالا قرار گیرند. اکنون به راحتی شما میتوانید ضمن حرکت دادن عروسک، دهانش را نیز باز و بسته کنید. صورت عروسک را نقاشی و تزیین کنید. قسمت دهان را قرمز و گوش و چشم را اضافه کنید. اکنون به اطراف خود نگاه کنید، اشیاء بیشماری را میبینید که با یک ترفند ساده قابل تبدیل شده به یک عروسک ماپت هستند. مانند: جوراب. جورابی تهیه کنید، دست خود را داخل جوراب کنید طوریکه پاشنه جوراب به طرف پشت دست شما باشد به همین راحتی شما از اشیاء اطرافتان یک عروسک ساخته اید که فقط نیاز به چشم و گوش دارد تا کامل شود. حال اگر بخواهیم عروسک دهان داشته باشد و این دهان موقع صحبت کردن مرتب بازوبسته شود، کافی است که انتهای جوراب را به طرف داخل تا بزنید و دو قسمت تا زده را به هم بدوزید. شما اکنون یک عروسک ماپت ساخته اید.
طراحی عروسک ماپت
با ساخت این دو عروسک و عروسکهای مشابه، به این حقیقت پی میبریم که در طراحی عروسک ماپت آنچه وجه تمایز آن با سایر عروسکهای نمایشی است، حالت فکزدن عروسک است که به صورت اغراق-آمیزی طراحی میشود.
مواد ساخت عروسک ماپت
اگر به مواد به کار رفته در دو عروسک جورابی و جعبه مقوایی دقت کنید، درمی یابیم که مواد ساخت عروسک ماپت تنوع زیادی دارد. به عروسک جورابی نگاه کنید. این عروسک ضمن آنکه دهانش بازوبسته میشود با تغییر شکل دست که سر عروسک را به حرکت در می آورد، شکل چهره اش نیز تغییر میکند ولی در عروسکی که برای ساخت آن از جعبه مقوایی استفاده شده چهره ثابت است. عروسک ماپت قابلیتهای زیادی در حرکت چهره میمیک دارد و علاوه بر فک زدن، چهره و سر عروسک قابل تغییر است. این ویژگی عروسک را میتوان با انتخاب موادی نظیر اسفنج بیشتر نشان داد.
ساخت حجم سر عروسک ماپت با استفاده از اسفنج
سر عروسک ماپت به دو صورت ساخته می شود:
1- ساخت سر عروسک به وسیله اسفنج کم عرض؛
2- ساخت سر عروسک به وسیله اسفنج حجیم اسفنج توپر.
ساخت حجم سر عروسک ماپت به وسیله اسفنج کم عرض
ساده ترین روش ساخت سر با اسفنج کم عرض، استفاده از یک توپ پلاستیکی است. حجم توپ به اندازه ای است که دست عروسک گردان به راحتی درون آن قرار میگیرد توپ پلاستیکی را از قطر به وسیله کاتر به دو نیمکره تقسیم میکنیم. اکنون یکی از این دو نیمکره را انتخاب کرده، با قیچی شکافهایی از قطر نیمکره به سوی مرکز نیمکره ایجاد میکنیم. این شکافها را آنقدر ادامه میدهیم تا این نیمکره پلاستیکی به صورت یک صفحه مسطح درآید.
نیمکره پلاستیکی به صورت صفحه ای مسطح
حال اسفنجی را انتخاب میکنیم که قطر آن حدود 2سانتیمتر باشد. نیمکره مسطح پلاستیکی را روی اسفنج قرار داده و فضای بین برشها را با ماژیک مشخص میکنیم. فضای بین چرت یا برشها را با قیچی از اسفنج جدا میکنیم. اکنون فضای بین برشها را به چسب مایع چسب آهن آغشته میکنیم و پس از چند لحظه آنها را به هم میچسبانیم تا اینکه اسفنج ما به شکل نیمکره در آید. برای ساخت این نوع عروسک ما به دو نیمکره اسفنجی نیاز داریم. لذا نیمکره بعدی را شبیه به نیمکره اول، به صورتی درست میکنیم که از لحاظ اندازه و شکل برابر نیمکره . قبلی باشد اکنون سعی میکنیم این دو نیمکره را از نصف محیط به هم وصل کنیم. مقوایی را از وسط تا کرده، داخل شکاف دو نیمکره قرار داده و قسمتهای اضافی را با ماژیک مشخص و نهایتاً با قیچی جدا میکنیم.
کره همراه با مقوا
مقوای دایره ای شکل را که از وسط تا و باز کرده و دو تکه کش عریض برای قرار گرفتن انگشتان دست روی این مقوا میچسبانیم و پارچه ای قرمز یا نارنجی را به طرف دیگر مقوا میچسبانیم. در واقع این قسمت دهان عروسک میشود. اکنون مقوای تا شده را در داخل کره قرار داده، نیمی از مقوای تا شده را به بالا و نیمی از آن را به پایین نیمکره متصل میکنیم. در قسمت زیرین کره، سوراخی برای ورود دست عروسک گردان به داخل توپ تعبیه میکنیم. انگشت شست زیر کش پایین و چهار انگشت دیگر زیر کش بالا قرار میگیرد. با دور و نزدیک کردن انگشت شست به انگشتان دیگر، دهان عروسک باز و بسته میشود براساس شخصیت عروسک میتوانیم از پولیشهای رنگی برای تزیین و روکش اسفنج استفاده نماییم .
ساخت بدن عروسک ماپت
حجم بدن به وسیله اسفنج کم عرض، شبیه به حجم یک بیضی تو خالی ساخته میشود و به وسیله پارچه ای تریکو یا حوله ای که به شکلی استوانه ای ساخته شده به سر عروسک ماپت متصل میشود.
ساخت دست عروسک ماپت
دست عروسک ماپت به دو روش ساخته میشود:
1- دست عروسک گردان که دستکشی را پوشیده، از آستین پیراهن عروسک خارج میشود این حرکت دست عروسک گردان به عنوان دست عروسک قلمداد میشود؛
2- دستی از اسفنج، یونولیت یا چوب ساخته میشود و با میله فلزی مسوار حرکت داده میشود.
روکش کردن سر عروسک ماپت
جنس سر عروسک ماپت از مواد متنوعی ساخته میشود که بعضی از آنها احتیاج به روکش ندارند مانند سر عروسکی که از اسفنج توپر ساخته میشود. در اینگونه موارد برای نشان دادن شخصیت عروسک از رنگ استفاده میکنیم. رنگ مناسب اسفنج، اکولین میباشد، که رنگ را بر اساس تیرگی و روشنی و نوع رنگ با آب مخلوط کرده و با تکه ای از اسفنج سر عروسک را رنگ آمیزی میکنیم. برای روکش کردن سر عروسک ماپت که از اسفنج، کم عرض ساخته میشود، از پارچه های پولیشی استفاده میشود. نخست سر عروسک را به چسب مایع آغشته کرده، پارچه را به گونه ای روی سر عروسک قرار میدهیم که تمام چروکهای پارچه، تبدیل به یک چروک شود. این چروک را به پشت سر عروسک منتقل و آن را میبریم. لبه های پارچه را به هم نزدیک کرده و به هم میچسبانیم. برش پارچه پولیش به دلیل پرزهای بلند آن، از پشت پارچه و به وسیله کاتر انجام میشود. زیرا برش قیچی پرزهای پولیش را از بین میبرد و هنگام چسباندن لبه های پارچه، درزهای پارچه چسبیده شده، مشخص خواهد شد.
ساخت چشم، گوش و بینی در عروسک ماپت
برای ساخت چشم میتوان از توپ تنیس رومیزی توپ پینگ پنگ و توپهای پلاستیکی، برای بینی از برش دادن ظروف شامپو و برای ساخت گوش میتوان علاوه بر مواد یاد شده از پارچه روکش سر عروسک و مقوا استفاده کرد.
