نمایشگاه هنر ایران: دامنه پویایی یا “Dynamic Range” در حرفه عکاسی
دامنه پویایی یا داینامیک رنج (Dynamic Range) یکی از مهمترین عناصر تعیین کننده کیفیت دوربین عکاسی است؛ اما نپرداختن به این عنصر حیاتی، آن را زیر سایه عناصر دیگر مانند مگاپیکسل یا تعداد نقطه فوکوس دفن کرده است. در این مطلب بررسی خواهیم کرد که دامنه پویایی چه تاثیری در عکاسی دارد و چرا باید به آن توجه کرد.
دامنه پویایی چیست؟
دامنه پویایی به توانایی سنسور، در ثبت و متمایز کردن نور گفته می‌شود. به این مثال توجه کنید.
هنگامی که یک نقاشی توسط مداد رنگی 24 رنگ کشیده می‌شود کیفیت بهتری نسبت به همان نقاشی دارد که با مداد رنگی 12 رنگ کشیده شده است.
این همان اتفاقی است که برای دامنه پویایی هم رخ می‌دهد. هر چه میزان دامنه پویایی بالاتر باشد نور و رنگ کیفیت بهتری دارند. واحد شمارش دامنه پویایی گام نوری است و گام نوری تعداد مداد رنگی ما در این مثال است.
دامنه پویایی چه تاثیری دارد؟
نمایشگاه هنر ایران: چشم انسان قادر به دیدن 14 گام نوری (که البته آن را با هیچ معیاری نمی‌توان برآورد کرد) است. دوربین‌های امروزی نیز به طور میانگین 12 گام نوری را ثبت میکنند.
گاهی اوقات در طبیعت با مناظری روبرو می‌شویم که طیف نوری به قدری وسیع است که چشم قادر به دیدن همه جزئیات نور نیست.
به طور مثال در یک اتاق تاریک که قادر به دیدن چیزی نیستیم پس از چند ثانیه دیافراگم چشم (عنبیه) باز می‌شود و جزئیات بیشتری را می‌بینیم، اما باز هم مغز و چشم تصمیم می‌گیرد بخشی از این محیط را که نوری نزدیک به هم بازتاب میکنند را نادیده بگیرد و این نتیجه ضعیف بودن دامنه پویایی چشم است.
البته نباید عملکرد دیافراگم و دامنه پویایی را اشتباه گرفت. دیافراگم نور دریافتی را بیشتر خواهد کرد اما دامنه پویایی وظیفه متمایز کردن این نور را برعهده دارد.
مثال دیگری که تفاوت بین دامنه پویایی و دیافرگام را مشخص می‌کند این است که در روشنایی روز نیز ستاره‌ها وجود دارند اما طیف نور خورشید و درخشش ستاره‌ها به هم بسیار نزدیک است که چشم قادر به متمایز کردن این دو از هم نیست. پس هر قدر دیافراگم را باز کنید، قادر نخواهیم بود ستاره‌ها را ببینیم.
به دوربین باز می‌گردیم
فرض کنید می‌خواهید از منظره‌ای عکاسی کنید که از تاریک‌ترین نقطه (سایه) تا روشن‌ترین نقطه آن منظره (معمولا آسمان) 14 گام نوری فاصله است؛ و فرض را بر این بگیرید که دوربین شما قادر به ثبت تنها 10 گام نوری است.
در این صورت دوربین تنها قادر است 10 گام نوری از منظره را ثبت کند. پس یا باید قسمتی از نقاط روشن منظره را نادیده گرفت یا قسمتی از نقاط تیره را. در نتیجه عکاس تصمیم می‌گیرد قسمتی از سایه‌ها فاقد جزئیات شود یا قسمتی از آسمان.
اما همه چیز به اینکه آیا سنسور قادر به ثبت تصویر است یا نه برنمی‌گردد و دامنه پویایی بیش از اینکه به توانایی ثبت مربوط شود، به کیفیت ثبت مربوط است.
فرض کنید قصد عکاسی از منظره‌ای با طیف نوری 8 گام را داریم و دو دوربین با قدرت 14 گام نوری و 10 گام نوری ابزار ما هستند.
هر دو دوربین قادر به ثبت این منظره هستند اما دوربینی که قدرت بیشتری دارد کیفیت نوری را که ثبت کرده است نیز بهتر است؛ و این موضوع را می‌توان در هنگام ویرایش عکس لمس کرد.
اگر دوربین قادر به ثبت منظره نبود چه باید کرد؟
قطعا تمام دوربین‌ها قادر به ثبت منظره مورد نظر ما هستند اما روش‌هایی برای تقویت دامنه پویایی وجود دارد.
عکاسی خام: یکی ازساده‌ترین و بهترین روش‌ها عکاسی در فرمت خام (RAW) است. فرمت خام تمام نور منظره را درعکس ثبت می‌کند و اطلاعات بیشتری درون تصویر وجود دارد. سپس می‌توانید در برنامه‌های ویرایش عکس خام مانند Adobe camera RAW مقداری از جزئیات سایه و روشن منظره را بازگردانید.
فیلتر کاهنده نور تدریجی: روش دیگر استفاده از فیلتر کاهنده نور تدریجی (GND – Graduated Neutral Density) است. این فیلتر که دو نیمه روشن و تیره دارد فقط نور قسمت روشن منظره (آسمان) را کم می‌کند تا با قسمت تاریک منظره هم سطح شود و اجازه می‌دهد نوردهی را افزایش داد تا تصویر درستی ثبت شود.
تکنینک عکاسی با دامنه پویایی بالا: مورد بعد استفاده از تکنیک دامنه پویایی بالا (HDR) است. در این نوع تکنیک باید تصاویر مختلف با نوردهی متفاوت تهیه کرد و آن‌ها را در برنامه ویرایش عکس مانند فتوشاپ ادغام کرد.
قدرت سنسور در دوربین‌های مختلف
خوشبختانه دوربین‌های امروزی استاندارد‌های حداقل را رعایت میکنند. اما اگر از علاقه‌مندان عکاسی طبیعت هستید دامنه پویایی یکی از مواردی است که باید به آن قبل از خرید دوربین توجه کنید.
نمایشگاه هنر ایران: دوربین‌های نیکون و سونی (برندهایی با دامنه پویایی بالاتر نیز وجود دارد اما ما به بیان برند‌های موجود و مطرح بازار بسنده کردیم) بیشترین دامنه پویایی را ثبت میکنند. این مقدار برای دوربین‌های سطح بالای نیکون ر نزدیک به 15 گام است.
در رده بعد از آن‌ها کانن قرار دارد که مقداری ضعیف‌تر عمل می‌کند و دوربین‌های رده بالای آن به طور معمول بین 13 تا 14 گام را ثبت میکنند.
البته به یاد داشته باشید که سایز سنسور نیز در قدرت دامنه پویایی تاثیر دارد. دوربین‌های فول فریم مقدار بیشتری از نور را ثبت میکنند. برای دیدن لیست کامل دامنه پویایی سنسورها به سایت DxOMark مراجعه کنید.
