نمایشگاه هنر ایران: الیاف نساجى
الیاف ماده ی اولیه ی صنعت نســاجی است. امروزه شناســایی الیاف اهمیت زیادی پیدا کرده اســت. برای پوشــاک در هر فصلی به نوعی پارچه نیاز است.بنابراین، بایــد بدانیم ایــن پارچه ها از چــه نوع الیافــی و با چه وسایلی فراهم میشوند و طرز نگه دارى، شست وشو، لکه گیری و اتوکشی آنچگونه است.
تعریف الیاف:
کلمه ی الیاف جمع لیف است و لیف عبارت است از رشــته ای نازک با طول کافی که انعطاف پذیر است. و اســتحکام و ارتجاع لازم را برای عملیات ریسندگی و بافندگــی دارد. الیافی که در صنعت نســاجی ازآن اســتفاده میشود بســیار متنوع اســت و به دو دسته ی اصلی طبیعی و مصنوعی تقسیم میشود.
الیاف طبیعی:
الیافی اســت که بشــر در ایجاد اصل آن هادخالتی ندارد ودرطبیعت یافت مى شــوند، به سه دسته تقسیم میشوند: گیاهی وحیوانی، معدنی الیاف گیاهی، مانند، پنبه، کتان و کنفر؛ الیاف حیوانی، مانندپشم، ابریشم و مو؛ الیــاف معدنــی، مانند، طــلا، نقره و پنبهی نســوز (آسبست.)
الیاف مصنوعی:
بــه الیافی مىگوئیم که به خــودی خود در طبیعت یافت نمىشــود و با استفاده از مواد خام اولیّه و یا سایر مواد شــیمیایی و به کاربردن روش هــای صنعتی تهیه میشود، مانند نایلون و ریون. با توجــه به خــواص فیزیکی و شــیمیایی الیاف و
عکس العمل هــای متفاوتی که در عملیات ریســندگی وبافندگــی و تکمیــل روی الیاف صــورت میگیرد، کارخانجــات پارچه هایی را با مشــخصات معین تولید میکنند. نوع و جنس پارچه به نوع الیافی بستگی دارد که در تهیــه ی آن به کار برده میشــود. برای تهیه ی پارچــه باید الیــاف را به صورت نخ درآورده و ســپس پارچه را تولید کرد.
عـلایم بین المللی (برچسـب) نگه داری از پوشاک
معمــولاً کارخانه های بــزرگ صنایــع پارچه بافی طبق قوانین بین المللی به کلیه ی لباس های دوخته شده برچسبی میدوزند که مشــخص کننده ی درصد مواد تشکیل دهنده ی پارچه ی آن است. تولیدی های پوشــاک نیز روی پوشــاک تولیدی خود برچسب دیگری نصب میکنند که نشان دهنده ی طرز نگهداری و روش شســت و شــوی آن لباس برای مصرف کنندگان است. رعایت ســفارش های روی برچسب باعث میشود که مدت زمان بیشتری از پوشاک خود استفاده کنید.
به علایم زیر دقت کنید:
17- استفاده از مواد سفید کننده بلامانع است.
-18بــه هیچ عنوان از مواد ســفید کننده اســتفاده نشود.
به جز این برچســب و علایم بین المللی روش های دیگــری نیز برای شــناخت جنس ونــوع الیاف پارچه هست که عبارت اند از:
-1روش میکروسکوپی؛
-2روش سوزاندن؛
-3روش شیمیایی.
بیشتر بدانید
الیاف نســاجی به دو دســته ی متمایــز الیاف کوتاه (غیرمداوم) و بلند (مداوم یا فیلامنت) تقسیم میشوند. ابریشــم، تنها لیف طبیعی است که به صورت فیلامنت در طبیعت هست. پشم و پنبه و کتان از الیاف غیرمداوم اند. الیاف مصنوعی اغلب فیلامنت اند.
الیاف گیاهی: مهم ترین الیاف نســاجی، یعنی پنبه، کتان، کنف و چتایی. که از طریق کاشتن تهیه میشوند و پایه ی سلولزی دارند، ماده ی سازنده ی گیاهان اند. الیــاف گیاهــی بــه گروه هــای فرعی زیر تقســیم میشوند:
الیاف دانه ای، مانند پنبه؛
الیاف ساقه ای، مانند کتان، کنف و چتایی؛
الیاف برگی، مانند سیسال؛
الیاف میوه ای، مانند نارگیل.
الیــاف حیوانی: این الیــاف از حیوانات مختلف به دســت می آیند و پرمصرف ترین آنها پشــم گوسفند و ابریشــم است که کرم ابریشــم آن را تولید میکند. ایــن الیاف پروتئینی دارند که عمده ی ســاختمان بدن جانــداران را تشــکیل میدهد و بــه گروه های فرعی زیرتقسیم میشوند:
پشم
ابریشم
مو
الیاف معدنی این الیاف ریشــه ی معدنی دارند و به صورت لیف در دسترس نیستند، بلکه با انجام عملیاتی به صــورت الیاف درمی آیند. الیاف فلــزی، مانند طلا و نقره و آزبســت. آزبســت در اصطلاح عامیانه پنبه ی کوهــی یا پنبه ی نســوز نامیده میشــود و در لابه لای ســنگهای معدنی قــرار دارد. پارچه هــای ضدحریق نمونه ی از کاربرد این الیاف است. الیاف مصنوعی، مثل – 1الیاف بازیافته رژنره – 2 الیاف ترکیبی سنتتیک
-1الیاف بازیافته یــا رژنره: مادهی اولیه این الیاف از طبیعت گرفته میشــود و پس از عملیاتی به صورت الیاف در میآیند، مانند ویسکوز و ریون.
-2الیاف ترکیبــی ســنتتیک: ماده ی اولیّه ی این الیاف از مواد شــیمیایی اســت و به طور مصنوعی تهیه میشوند، مانند نایلون، پلی استرها، داکرون، ترگال.
نحوه ی شست و شو و مراقبت و نگه داری از منسوجات
پارچه های پنبه ای
پارچه های پنبه ای عمــری طولانی دارند و تاکنون هیچ لیفــی نتوانســته جایگزین آن شــود. این پارچه دارای استحکام زیاد و مقاومت بسیار است. آبرفتگی پنبه نسبت به پارچه های کتانی بیشتر است. پارچه هــای پنبــه ای در تمــاس با بــدن هیچگونه حساسیت پوســتی ایجاد نمیکنند. هنگا م شست وشو برای از بین بردن لکه ها میتوان آن را خوب چنگ زد و فشار داد وبرای ضدعفونی آن را جوشاند. چروکپذیری پارچه ی پنبه ای زیاد است و باید آن را مرطوب اتو کنید. استفاده از سفیدکننده های کلردار در صــورت مجاز بودن از طریق برچســب برای این جنس از پارچه مناسب است. برای جلوگیری از رشــد کپک، قــارچ و باکتری، پارچه هــای پنبه ای را باید در جای خشــک نگهداری کرد.
پارچه های کتانی:
مقاومت کتان بیشتر از پنبه است. پارچه های کتانی را نیز بهتر اســت در حالتی که کاملا مرطوب است اتو کنید تا چین و چروک آن باز شــود. پارچه های کتانی حــرارت بدن را بهتر از پنبــه انتقال میدهند و به همین دلیل از پارچه های دیگر خنک ترند. بهتر است پارچه ی کتانی را قبل از دوخت بشویید. زیرا در شستو شوهای مکرر آب رفتگی دارد. پارچه ی کتانی را نیز، به علت داشــتن زمینه ی رشد کپک، قارچ و باکتری، باید در جای خشک نگه داری کرد.
روش آهار زدن پارچه:
بهتر اســت پس از شست و شــوی پارچه های نخی وکتانی آنهــا را قدری آهاربزنید تــا جلوه ی اولیه ی خود را حفظ کنند. برای آهار زدن از نشاســته استفاده کنید. ابتدا نشاســته را در کمی آب ســرد بریزید و به تدریــج آب آن را زیاد کنید تا رقیق شــود. بعد روی آتــش بگذارید و هم بزنید. ســپس لباس یا رومیزی و غیر آنها را کامــلا در محلول فرو ببرید و چندین بار این عمل را تکرار کنید تا نشاســته جذب پارچه شود. ســپس بیرون بیاوریــد و روی بند بیندازید تا خشــک شود.
ِ هنــگام اتوکردن پارچــه را مرطوب کنیــد. برای پارچه های نازک، مثل پرده ی توری و … از آهار رقیق و برای پارچه های ضخیم از آهار غلیظ اســتفاده کنید. گاهــی برای آهار زدن به پارچه های لطیف و رنگی از ورقه های ژلاتین استفاده میکنند. در تمام مراحل باید در درجه ی اول به برچسب لباس ها توجه کنید. سپس، با توجه به آن اقدام به شست وشو کنید.
پارچه های پشمی
در شست وشوی پارچه های پشمی باید از مصرف صابــون و پودرهایی که خاصیت قلیایــی زیاد دارند، بــه خصوص در آبجوش باید خــودداری کرد، زیرا باعث نمدی شدن آن میشود. اغلب منسوجات پشمی اگر درســت شســته و خشک نشــوند در اولین شست وشوی تغییر شکل خواهند داد. برای اســتفاده ی درســت از این منســوجات باید نکاتی را مراعات کرد. بلوز و ژاکت پشمی را در آب ولــرم و با مواد قلیایی ضعیف و ملایم بشــویید به هیچ وجه لباس را چنگ نزنید و از ســفیدکننده های کلردار اســتفاده نکنید. بعضی از لباس های پشمی را میتوانید با اســتفاده از دستورالعمل ماشــین و برچسب لباس در ماشــین بشــویید. اتو رامســتقیم روی پارچه ی پشمی نکشــید. آفت پشــم بید اســتو برای از بین بردن آن میتوانید از نفتالین استفاده کنید.
شست وشوی منسوجات نایلونی:
پرمصرفترین الیاف مصنوعی در صنعت نســاجی نایلون اســت. منســوجات نایلونــی را مدتی در آب و صابون بخیســانید، ســپس با کمی تکان دادن در کف صابون آبکشی کنید. میتوانید، با توجه به دستورالعمل ماشــین وبرچســب لباس، آن را در ماشین لباسشویی بشــویید. نبایــد نایلون را زیاد فشــار داد، زیــرا امکان دارد چروک هایی که براثر فشــار بر روی لباس ایجاد میشود بعد از خشک شدن نیز از بین نرود. پارچه ی نایلونی اگر خوب شسته شود احتیاج به اتو ندارد، زیراحرارت زیاد نایلون را خراب میکند.
توجه!
قبل از شســتن لباس ها باید آنها را بررسی کرد که لکه و پارگی نداشته باشند. همچنین برای شست وشو، لباس ها را براساس جنس، رنگ و نوع دسته بندی کنید و هریک را جداگانه بشویید.
روش برطرف کردن لکه ی روی لباس
تعریف لکه:
اثر و علامت چرک و کثافت بر پارچه یا هر شیئی دیگر را لکه مینامند.
تعریف لکه گیری (لکه زدایی)
مجموعــه روشهایی را که بــرای زدودن لکه ها از تــار و پود پارچه یا از هر شــیئ ای دیگــر به کار میرود لکه گیری مینامند. عمل لکه گیری بــه علت زیاد بودن نــوع لکه ها و متعدد بودن نوع و جنس پارچه های مختلف، کار بسیار ظریف و پیچیده ای است. بــرای لکه گیری صحیــح باید از طبیعــت و اصل لکه ها، ترکیب ساختمانی پارچه ها و نیز از فرآورده های لکه زدایی، همچنین از روش کاربرد وعمل لکه گیری شناخت کامل داشته باشیم.
توجه!
قبل از لکه گیری به نکته های زیر توجه کنید:
1- در محیــط بســته لکه گیــری نکنیــد، زیــرا فرآورده هــای لکه گیری کم وبیــش از خود بخارهای ســمی متصاعــد میکنند و دســت کم بــوی نامطبوع دارند. تعدادی از مواد لکه گیری قابل اشتعال اند و باید آنها را از هرگونه شعله ای در محل دور کرد.
2- حداقل، قبل از لکه گیری ماده ی لکه گیر را روی پارچه ای شبیه به جنس پارچه ی لکه دار، امتحان کنید.
3- بهتر اســت به محض لکه شــدن لباس اقدام به لکه گیری کرد. زیرا پاک کردن لکه ی کهنه دشوار و گاهی غیرممکن است..
4- هنگام پاک کردن لکه هیچگاه لکه را به هم نمالید و مچاله نکنید،بلکه پارچه ی آغشته به ماده ی پاک کننده رابا زدن ضربه به پارچه، لکه را پاک کنید.
5- هیچگاه از پارچه ی ســیاه برای لکه گیر استفاده نکنید.
6- برای پــاک کردن لکه بهتر اســت در زیر لکه یک پارچه ی کهنه تاشده ی تمیز شیفون جذب کننده یا یک کاغذ خشک کن چند لا قرار دهید. سپس، از پشــت لکه، لکه زدایی را آغاز کنیــد. پس از اینکه با کهنــه یا برس با محلول، ضرباتی به محل لکه زدید آن را به ســرعت یا به وســیله ی هوا یا خورشید یا پاشیدن پودرهــای جذب کننده، خشــک کنید. ســپس عمل را تکــرار کنیــد. از روی لکه نیز ایــن مراحل را انجام دهید:
الف) لکه های چرب روغن، کره، روغن سوخته، رنگ شــمع و …: این لکه ها در آب حل نمی شــود فقط در حلال های آلی قابل حل است.
ب) لکه های کم چربی با مبدأ حیوانی خون، تخم مرغ، عرق بدن و ادرار: در آب حل میشــوند، ولی در مقابل حلال ها غیرحساس باقی میمانند.
ج) لکه هــای بیچربی با مبــدأ نباتی رنگین قهوه، میوه ها،علف ها وگل ها: نــه به طور کامل بلکه کم و بیشتر در آب حل میشوند و باید با حلال های مخصوص لکه های رنگی را لکه زدایی کرد.
د) لکه هــای مختلط مثــل لکه هــای فرآورده های غذایی ُسس،شیرقهوه، شکلات،شیرکاکائو و آنها: از آنجــا که مواد و الیاف مختلفــی در بافت پارچه به کار میرود، به همین جهت با هم یکســان نیســتند و باید هر یک را به نحو خاصی لکه زدایی کرد.
فرآورده هــای لکه زدایی، که به ســادگی میتوان ازآنها استفاده کرد، عبارت اند از:
1- اســتون: محلولی بیرنگ با بوی مشــخص که اغلب اشــخاص با آن آشنا هســتند. ماده ای است قابل اشــتعال که چربی ها، صمغ ها، لعــاب یا لاکها را به آسانی در خود حل میکند.
2- الکل اتیلیک: الکل 90درصد یا رقیق شــده ی 78درصد که در عین حال غیرقابل آشــامیدن اســت. یکی از بهتریــن حلالهای خوب چربــی ها، لعاب یا لاکها و بعضی از رنگهای قلیایی است.
3- بنزین: محلول فوقالعاده قابل اشــتعال که برای زدودن انــواع لکه های چربی یا موم کاربرد دارد. فقط پارچه های نایلون و پرلون و امثال آنها را نباید با بنزین لکه گیری کرد. برای لکه های چربی، که به سادگی از بین نمیروند باید از اسید سولفوریک استفاده کرد.
4- اسید اســتیک ســرکه: که در بازار به شکل بلورهای کریســتال یا به صــورت محلول 40درصد به فروش میرســد. یکی از عالیترین حلال ها رنگهای قلیایــی اســت، ولی اســتات و ســلولز را در خود حل میکننــد. بنابراین در پارچه هــای الیاف مصنوعی بهتر است قبلا آزمایش کنید.
5- اســید اگزالیک: که در بازار به شکل بلورهای کریستال و به صورت ترکیب در جوهرترشک وجود دارد. این اســید درآب غیرقابل حل اســت و از آن به صورت رنگ زدا ضدرنگ استفاده میکنند.
6- اســیدتارتریک بلورهای محلول در آب که برای زدودن لکه های گیاهــی و رنگ های نباتى ازآن استفاده میشود.
انواع لکه
1- لکه ی شمع: شمع را با لبه ی کارداز روی لباس بتراشید. لکه ی باقیمانده را بین دو ورقه ی خشک کن یا کاغذ کاهی و دســتمال کاغذی قرار دهید و با اتوی گرم چند لحظه برروی آن فشار دهید. در این صورت شــمع باقیمانده بــر اثر گرمــا ذوب و جــذب کاغذ میشــود. ســپس آن را با مواد پاک کننده شست و شو دهید. اگر لکه پاک نشد از بنزین سفید استفاده کنید.
2- لکه ی عرق بدن: برای از بین بردن لکه ی عرق از روی پارچهه ای پنبــه ای و کنفی، میتوانید با کمی آب نمک محل لکه را بشــویید، ســپس آن را با مواد پاک کننده شست و شو دهید.
3- لکــه ی جوهر: اگــر پارچه ی ســفیدی را، که لکه ی جوهر دارد، در آب ژاول قرار دهید، لکه از بین مــیرود. در پارچه های رنگی، محــل لکه را با محلول جوهــر لیمو خیس کنیــد و آن را در آفتاب بگذارید. اگر لکه پاک نشــد این عمل را آن قدر تکرار کنید تا اثری ازآن باقی نماند. ضمنا” ماســت هم حلال خوبى براى لکه ی جوهر است.
4- لکــه ی لاک ناخن: پارچه ی نازکــی زیر لکه قرار دهید و ابر یا پنبه ی آغشته به استون به شدت روی آن فشار دهید. سپس پارچه را با آب بشویید. چنانچه لکه مقاومت کرد با کمی الکل و چند قطره آمونیاک آن را پاک کنید.
5- لکه ی خون: لباس را در آب سرد خیس کنید و بعد با آب سرد خوب بشویید. توجه کنید به هیچ وجه از آب گرم اســتفاده نکنید. زیرا لکه ثابت میشــود. ســپس ماده ی پــاک کننده را روی محــل لکه بریزید وخــوب چنگ بزنید. اگر اثــری از لکه باقی ماند چند قطره آمونیاک روی لکه بریزید، سپس آن را بشویید. در پارچه هــای ســفید میتوانید از مایع ســفید کننده استفاده کنید.
6- لکــه ی روژلب: این لکــه را میتوانید از روی پارچه های پنبه ای،ویســکوز، پشمی و کنفی به کمک الکل طبی پاک کنید و بشویید.
7- لکه ی آدامس و انواع چســب: بر روی لکه یخ بمالید یا در آب ســرد خیــس کنید. کمی صبر کنید وســپس با کاردک آدامس یا چســب را از روی پارچه بتراشید و محل را با مواد پاک کننده بشویید.
8- لکه ی قهــوه یا چای: آب جوش را از فاصله ی زیاد روی محل لکه بریزید. ســپس همیــن کار را در طرف دیگر لکــه تکرار کنید. اگر اثــری از لکه باقی ماند،روی آن محلول گلیسیرین گرم بمالید و نیم ساعت صبر کنید. سپس با آب، آن را خوب شست وشو دهید و بعد با آب گرم و مواد پاک کننده بشویید.
