نمایشگاه هنر ایران: تهیه لوازم بسته بندی فرش
در گذشته های دور تا به امروز انواع فرشهای دستبافت یکی از مهمترین تولیدات و صنایع دستی بوده و به عنوان سرمایه و کالای اساسی، نقش مهمی در تجارت داشته است و در طول تاریخ توسط بازرگانان به سرزمین و کشورهای دیگری انتقال داده است. شاید بتوان گفت که از بین تمامی کالاهای ارزشمند، فرش دستباف بیشترین جابه جایی و دست به دست شدن را دارد. زمانی همراه با کاروان شتر و امروزه با کامیون، کشتی و هواپیما در حال جابه جایی است. با توسعه و سامان یافتن تجارت و امور بازرگانی، موضوع بسته بندی کالاها نیز اهمیت یافته است. به طوری که برای بسته بندی هر کالا و محصولی روش و اصول مشخص و استانداردی تعریف شده و اجرا میگردد.
تهیه لوازم بسته بندی:
فهرست تجهیزات و مواد موردنیاز:
طناب، متر نواری، ماژیک، ابزار نوارکش، نامحدود کش، خودکار ،ابزار پانچ نوار، کاتر، نوار نایلونی، کیسه پلاستیکی مشکی بزرگ، بست فلزی مخصوص نوار نایلونی، گونی پلاستیکی بزرگ، نخ نایلونی، ترازوی باسکولی، سوزن جوال دوز، جاروی سنتی
مدت زمانی است که بسته بندی به عنوان یکی از امور مهم و جدایی ناپذیر از واحدهای تولیدی در صنعت مطرح شده است و گستردگی فراوانی در همه ابعاد زندگی انسان پیدا کرده است، به طوری که دائماً در اطراف خود آن را مشاهده میکنیم؛ از موادغذایی و دارویی گرفته تا کالاهای مصرفی و لوازم خانگی و کالاهای صنعتی و کشاورزی همه با بسته بندی مرتبط هستند. به نظر شما مهمترین وظیفه بسته بندی کدام است؟ محافظت از محصول برای نگهداری؟ معرفی محصول؟ انبارکردن؟ انتقال و توزیع؟ ذخیرهسازی، فروش و یا ایجاد ارتباط با مخاطب؟ باتوجه به این تعریف که بسته بندی شامل علم، هنر و فنآوری محافظت از محصول برای نگهداری، انبارش، انتقال و توزیع، ذخیره، فروش و استفاده از آن است، باید بدانیم که اهمیت هر یک از این موارد بستگی به نوع محصول و شرایطی است که محصول را بسته بندی میکنند.
مراحل بسته بندی:
طراحی (طراحی بسته و طراحی مراحل بسته بندی)
تولید بسته
اجرای بسته بندی
وظیفه اصلی بسته بندی محافظت از محصول است.
تعریف بسته بندی
بسته بندی عبارت است از محافظی که سلامت کالای محتوی خود را پس از تولید تا مرحله ی مصرف حفظ نماید. از طرفی بسته بندی علاوه بر این حفاظت، وظیفۀ دیگری نیز بر عهده دارد و آن شناسایی کالا به خریدار است. بسته بندی مانند پل ارتباطی میان خریدار و کالاست که به واسطه ظاهر خود، به کالا و محصول شخصیت میدهد.
ویژگی بسته بندی
بسته بندی باید تا حد امکان ساده و ارزان باشد. ضمن اینکه اهداف اولیه بسته بندی یعنی، خاصیت حفاظتی و جذابیت را نیز دارا باشد.
اهداف بسته بندی
هدف از بسته بندی کردن این است که هم نگهداری کالا را آسانتر کند و هم به طور کلی کالا را از خطر عوامل آسیب رسان درونی و بیرونی حفظ نماید. به طور مثال بسته بندی مانع از فساد شیر و لبنیات میشود و از ورود آلودگی ها به این محصولات جلوگیری میکند. بسته بندی با برچسب های استاندارد، این امکان را به ما میدهد تا متوجه شویم که چه نوع محصولی داخل بسته قرار دارد و شرایط حفظ و نگهداری آن چگونه است.
عوامل مؤثر بر بسته بندی:
محافظت و نگهداری در برابر آسیب
مشخصات و اطلاعات کالا
جلب مشتری و جاذبه های بازار
راحتی مصرف کننده
1ـ محافظت و نگهداری در برابر:
آسیبهای مکانیکی مانند ضربه و فشار ناشی از حمل ونقل و انبار کردن
آسیبهای شیمیایی مانند اکسیداسیون، فاسدشدن، اثر متقابل بسته و محصول
آسیبهای محیطی مانند میکروارگانیسم ها، حشرات، حیوانات آلوده
2ـ مشخصات و اطلاعات کالا
نام کالا
نام سازنده و آدرس کارخانه
وزن کالا، تاریخ تولید و…
3ـ جلب مشتری و جاذبه های بازار
رنگ بندی و زیبایی ظاهری آن
شعارهای تبلیغاتی و ارائه تصاویر زیبا
استفاده از مواد درجه یک و مرغوب در بسته بندی
تبلیغ برای به صرفه بودن و…
4ـ راحتی مصرف کننده
حمل و نقل آسان
جاگیری کمتر
باز و بسته کردن آسان
درج اطلاعات و روش استفاده از محصول
این عوامل باتوجه به نوع محصول متغیر می باشد. مثلا برای مایعات نسبت به جامدات نوع بسته بندی متفاوت میشود و شرایط طراحی و جنس بسته بندی تغییر خواهد کرد. پس برای کالاهایی که از نوع فرش هستند باید به گونه دیگری برنامه ریزی و عمل کرد.
لوازم بسته بندی فرش:
هر فعالیتی نیازمند ابزار و تجهیزات خاص خود است. از آنجایی که بسته بندی دارای روشها و مدلهای مختلفی است تجهیزات و مواد بسیار متنوعی را میتوان برای بسته بندی درنظر گرفت. اما برای بسته بندی فرش، این مواد و تجهیزات به اقلام خاصی محدود میشوند. همیشه انتخاب ابزار، تجهیزات و مواد مصرفی برای بسته بندی را میتوان باتوجه به نوع و روش بسته بندی تعیین نمود. مثلا برای بسته بندی یک تخته فرش که قرار است از فروشگاه تا منزل خریدار حمل شود،
تجهیزات محدودی از قبیل مقداری نایلون و طناب کفایت میکند. چرا که در این نوع بسته بندی، ابتدا فرش را لوله کرده و با طناب نازکی آن را مهار میکنند. سپس برای محافظت فرش در برابر آب و باران و آلودگیها، آن را درون لایهای از نایلون پیچیده و سر و ته آن را با طناب میبندند. اما اگر قرار باشد که یک تخته فرش برای ارسال به خارج از کشور بسته بندی شود، نوع بسته بندی و مواد مورداستفاده برای این کار حتماً متفاوت خواهد بود. پس قبل از تصمیم برای تهیه مواد و لوازم بسته بندی فرش، باید از مقصد و روش حمل و نگهداری آن مطلع شد. حمل و نقل با کامیون در مسیر خشکی کاملا با شرایط حمل و نقل توسط کشتی در مسیر دریایی متفاوت بوده و تأثیر بسیار زیادی در روش بسته بندی خواهد داشت.
تجهیزات و مواد موردنیاز در بسته بندی فرش:
متر نواری: این ابزار برای اندازه گیری ابعاد فرش کاربرد دارد و قبل از بسته بندی ابعاد فرش را تعیین و یادداشت میکنند. علت استفاده از متر نواری، سهولت استفاده از آن نسبت به خطکش و ابزارهای دیگر اندازه گیری است. در حین استفاده از مترهای فلزی، مراقب باشید! زیرا امکان دارد در زمان جمع شدن متر، باعث بریدگی انگشتان دست شوند.
خودکار و دفترچه یادداشت: پس از مشخص شدن ابعاد فرش، اندازه ها را باید یادداشت کرد تا پس از بسته بندی، اطلاعات را در شناسنامه و فرم های مخصوص ارسال ثبت نمایند.
طناب: یکی از بارزترین وسیله بسته بندی طناب و نخ میباشد. البته جنس و ضخامت نخ یا طناب برای بسته بندی، بستگی به ابعاد، وزن و جنس کالا دارد. برای فرشهای دستباف، بهتر است از نخ و طناب کنفی یا پنبه ای استفاده شود. طناب پلاستیکی و نایلونی میتواند به الیاف فرش آسیب برساند. چنانچه طناب یا نخ تماس مستقیم با فرش داشته باشد، ضرورت دارد که از طنابهای کنفی و یا پنبه ای استفاده شود. اما بر روی لایه های بیرونی میتوان از نوارهای نایلونی نیز استفاده کرد.
ماژیک: همانطور که میدانید، ماژیک انواع مختلف دارد. برخی مخصوص وایتبورد هستند؛ این نوع ماژیک به راحتی شسته میشود و اثر ناپایداری دارد. و برخی دیگر تنها با حلالهای شیمیایی مانند الکل و استون و یا تینر پاک میشوند. برای انتخاب ماژیک باید به موارد استفاده آن توجه کرد. اگر قرار باشد که روی صفحات پلاستیکی و نایلونی استفاده شوند و اثر ماژیک ثابت باشد، باید ماژیکی انتخاب شود که در برابر تماس با سطوح دیگر و رطوبت مقاوم باشد. معمولاً کاربرد ماژیک در بسته بندی فرش، نوشتن اطلاعات و شماره کالا روی سطح بسته بندی فرش است.
کاتر و قیچی: کاتر یا هر وسیله مشابه دیگر، برای بریدن و قطع کردن طناب، لایه های پوششی و مواردی از این قبیل استفاده میشوند. پس با درنظر گرفتن نوع کاری که قرار است انجام گیرد، کاتر یا ابزار مشابه را انتخاب کنید.
ایمنی: در حین استفاده از این وسیله باید کاملا مراقب بود و اصول ایمنی در استفاده از آن را رعایت کرد.
کیسه نایلونی و یا نایلکس شفاف و رنگی: یکی از اقلامی که در بسته بندی فرش نقش عمده ای دارد، کیسه های پلاستیکی هستند. پلاستیک ضمن سبک بودن در برابر آب، رطوبت و بسیاری از مواد شیمیایی و عوامل آلودگی، مقاوم بوده و عایق میباشد. در حال حاضر به خاطر استفاده فراوان از کیسه پلاستیکی در کارگاه های تولید فرش دستباف و کارخانه های فرش ماشینی و کارگاه های قالیشویی، شرکتهای تولیدکننده مواد پلیمری کیسه هایی مخصوص فرش به صورت رول تولید میکنند.
میکرون یا میکرومتر: مقیاس بسیارکوچکی است که برای اندازه گیری های میکروسکوپی کاربرد دارد، و اندازه یک میکرون برابر است با یک هزارم میلیمتر. پس 1000میکرون برابر است با 1میلیمتر. میکرون را با حرف یونانی مو μmنشان میدهند.
عرض رولهای نایلون و نایلکس در کیفیتهای درجه 1و درجه 2بین 6سانتیمتر و 1000سانتیمتر بوده و ضخامت آن بین 30میکرون تا 1000میکرون میباشد. برای بستهبندی فرش اگر ضخامت نایلون یا نایلکس بین 200تا 250میکرون باشد بهتر است.
پایه نگه دارنده رول نایلون: برای بسته بندی فرش و روکش کردن آنها با کیسه های نایلونی، وجود پایه نگهدارنده رول نایلون ضروری است. چرا که هر کدام از رولهای نایلون دارای وزن زیادی است و بالا نگهداشتن و بازکردن آنها در حین بسته بندی، کار مشکلی خواهد بود.
َخرک یا چهارپایه: زمانی که میخواهند روی فرش لوله شده را کیسه بکشند، باید یک سر فرش بالا نگه داشته شود. این وسیله فلزی یا چوبی که به صورت چهارپایه میباشد را زیر فرش قرار میدهند.
وجود چنین وسیله ای در کارگاه بسته بندی لازم و ضروری است.
گونی: یکی دیگر از رایج ترین اقلام بسته بندی، گونی های کنفی، نخی و پلاستیکی است. گونی معمولاً برای بسته بندی کالاهایی مانند غلات استفاده عمده ای دارد، اما گاهی از این محصول برای روکش کردن نهایی بسته بندی نیز استفاده میشود. گونی، نوعی بافته زمخت است که برای ساختن کیسه های بادوام و محکم برای حمل محصولات کشاورزی مانند سیب زمینی و برنج و مانند آن به کار میرود. در گذشته گونی فقط از الیاف کنف و کتان بافته میشد. امروزه همان مواد رایج است اما به صورت روزافزونی گونی بافته شده از الیاف مصنوعی جای گونی بافته شده از الیاف طبیعی را گرفته است. اغلب به کیسه ای که از جنس گونی درست میشود نیز « گونی» گفته میشود.
جاروی سنتی: منظور از جاروی سنتی همان جاروهایی است که با ساقه های نازک گیاهان ساخته شده اند. علت استفاده از جاروی سنتی در کارگاه های تولید، شست وشو، مرمت و بازرگانی فرش این است که الیاف جارو در پرز و پود فرش فرو رفته و خواب پود را باز میکند. این جارو میتواند تمام گردوغباری که در بین پود فرش نفوذ کرده است را بیرون آورده و تمیز کند.
گونی ها نسبت به کیسه های نایلونی و نایلکس مقاومتر هستند، اما نمیتوانند از نفوذ رطوبت و مایعات جلوگیری کنند. به همین علت برای محافظت از لایه های بسته بندی، از گونی به عنوان لایه مقاوم در برابر عوامل مکانیکی استفاده میشود. گونیها باتوجه به ضخامت الیاف و مواد به کار رفته در آن طبقه بندی میشوند و بر مبنای وزن به فروش میرسند.
انواع گونی:
گونی لمینت: این نوع گونیها متشکل از 2لایه میباشد که لایه داخلی بافت گونی و لایه خارجی از جنس پلی اتیلن است. گونی لمینت نسبت به گونی های معمولی از ظاهر و کیفیت چاپ بهتری برخوردارند. این نوع از گونی ها برخلاف گونی های معمولی در برابر رطوبت و باران بسیار مقاوم است.
رول شیلیف یا کاهی: این گونی ها در رولهای عریض در رنگهای سفید و نارنجی تولید میشوند. گونی های کاهی یا شیلیف در اندازه و ابعاد 110×160یا 140×170سانتیمتر و همچنین در اندازه های بزرگتر تا عرض 2متر نیز تولید میشوند. گونی ها با تراکم 36تا 50در مقیاس 10سانتیمتر بافته میشوند. هرچه تراکم بافت بیشتر باشد، گونی مقاوم خواهد بود.
روش انتخاب کیسه گونی برای بسته بندی فرش: گونی های دوخته شده به صورت کیسه در ابعاد گوناگون و در بسته بندیهای 50 ،25و 100تایی در بازار ارائه میشوند. چون کیسه گونی ها اغلب برای بسته بندی محصولاتی مانند غلات و مواد معدنی درنظر گرفته شده اند، از این بابت محاسبه اندازه و ابعاد کیسه گونی ها بر حسب مقدار وزنی است که در آنها جای می گیرند. مثلا کیسه گونی های 10کیلویی و یا50کیلویی. به همین دلیل برای بسته بندی اقلامی مانند فرش باید ابعاد فرش تا شده را درنظر گرفت و به نسبت آن، کیسه گونی موردنیاز را تهیه نمود.
به طور معمول گونی و کیسه گونی به صورت وزنی به فروش میرسند. قیمت هرکیلوگونی بستگی به تراکم بافت و ساختار آن که دو لایه باشد یا ساده محاسبه و ارائه میشوند.
نخ پلاستیکی و سوزن بزرگ (جوال دوز:) نخ و سوزن وسیله ای هستند برای دوختن سرکیسه و گونی هایی که در بسته بندی به کار رفته اند. برای دوختن گونی های پلاستیکی بهتر است که از نخ پلاستیکی هم استفاده شود تا در حین دوختن پاره نشود و از مقاومت خوبی برخوردار باشد. سوزن مورد استفاده در این قبیل بسته بندی، سوزنهای بزرگی هستند که طول آنها حداقل 10الی 12سانتیمتر است. سوراخ این سوزنها در حد و اندازه ای است که میتوان نخ های ضخیم را از آن عبور داد. این نوع سوزن به «جوال دوز» معروف است.
ابزار و تجهیزات نوارکشی: معمولاً آخرین اقدامی که برای مهار بسته بندی های حجیم و سنگین انجام میشود، نوارکشی است. این نوارها در دو نوع فلزی و پلاستیکی در بازار موجود میباشد. نوارهای فلزی برای بسته بندی های خیلی سنگین و سخت استفاده میشود. اما برای بسته بندی فرش، استفاده از نوارهای پلاستیکی رایج و مرسوم است و به هیچ عنوان از نوارهای فلزی استفاده نمیکنند. ابزارهای نوارکشی شامل نوار پلاستیکی، آچار نوارکش، بست فلزی و آچار پانچ که مخصوص بستزنی است میباشند.
رطوبت گیر و ضدحشرات: برای پیشگیری از رشد قارچ و کپک و همچنین مقابله با حشرات و جانوران موذی، استفاده از موادی مانند سیلیکاژل و قرص های نفتالین در برخی بسته بندی ها ضرورت دارد. سیلیکاژل دانه های بلورشکلی هستند که رطوبت موجود در بسته بندی ها را جذب میکنند و محیط داخل بسته بندی را خشک نگه میدارند. خشکی محیط باعث میشود که قارچ و کپک امکان رشد و فعالیت نداشته باشند. سیلیکاژل را در بسته های کوچک پارچه ای و یا کاغذی بسته بندی میکنند. اغلب در بسته بندی هایی که حاوی محصولاتی هستند که رطوبت میتواند به آنها آسیب واردکند، میتوان بسته های سیلیکاژل را مشاهده کرد. برای مقابله با جانوران و حشرات موذی مانند موش و سوسک نیز از مادهای مانند نفتالین استفاده میکنند. نفتالین به شکل قرص و گوی های کوچک ارائه میشوند.
کاربرد ترازو در بسته بندی، مربوط به مرحله بعد از بسته بندی و تهیه شناسنامه و فاکتورنویسی میشود. بسته هایی که برای صادرات آماده میشوند، باید وزن بسته مشخص شده و روی بسته نوشته شود. برای استفاده از باسکول باید به نکات زیر توجه نمایید:
سالم بودن باسکول؛ که میتوان با چند وزنه استاندارد عملکرد باسکول را آزمایش کرد.
تراز بودن محل قرارگیری باسکول؛ که با استفاده از تراز بنایی میتوان از تراز بودن سطح باسکول اطمینان حاصل نمود. اگر تراز بنایی در اختیار نباشد، با قرار دادن یک لیوان آب روی سینی باسکول میتوان وضعیت تراز باسکول را مشاهده کرد.
کالیبره بودن باسکول؛ که این موضوع در باسکولهای مکانیکی با سلامت آن و تراز بودن جایگاه آن ارتباط مستقیم دارد و در باسکولهای دیجیتالی موضوع کالیبره کردن، علاوه بر سلامت دستگاه و تراز بودن جایگاه آن، به تنظیمات نرمافزاری آن نیز بستگی دارد. برای کالیبره کردن باسکولها باید به دفترچه راهنمای آنها مراجعه کرد.
