نمایشگاه هنر ایران: خشک کردن فرش
آبگیری
پس از اتمام آبکشی و خارج سازی آب از فرش با کمک کج بیل، برای هرچه سریعتر خشک کردن فرش، از دستگاه آبگیری استفاده میشود. دستگاه آبگیری (یا سانتریفیوژ) دستگاهی است برقی که با گردش سریع و به کمک نیروی گریز از مرکز، آب باقیمانده در فرش را از آن خارج میکند. سه نوع از این دستگاه در بازار وجود دارد. یک نوع آن به صورت دیگی بزرگ است، که حول یک محور عمودی گردش میکند و به آن دیگی میگویند. نوع دیگر آن لوله ای نام دارد با بدن های استوانه ای، باریک و بلند و گردشی حول یک محور افقی. نوع دیگر آن غلتکی است. دستگاه آبگیری غلتکی دارای دو غلتک موازی با فاصله ای قابل تنظیم است، که فرشها هنگام عبور از میان آنها، آبگیری میشوند.
فرشها پس از آبکشی تا می شوند و آنها را در داخل دستگاه دورانی دیگی قرار میدهند. با روشن کردن دستگاه و شروع حرکت آن، آب از لوله ای که در پایین آن تعبیه شده است خارج میشود. دستگاه زمانی خاموش میشود که تخلیۀ کامل آب صورت گیرد. این دستگاه با توجه به اندازه های فرش، ابعاد متفاوتی دارد. هنگام قرار دادن فرشها در داخل دستگاه آبگیری دورانی دیگی آنها را تا میکنند و کنار یکدیگر به دیوارۀ دور تا دور دیگ دستگاه تکیه میدهند و فشرده میکنند. برای این کار یک نفر به درون دیگ دستگاه میرود و دو نفر دیگر فرشها را یکییکی به داخل دستگاه می اندازند. فرد داخل دستگاه با چسباندن فرش ها به دیواره ها با فشار پا آنها را در جای خود محکم میکند. برای تا کردن فرش و قرار دادن آن در داخل دستگاه باید دقت کرد که حتماً در امتداد طول قالی تا شود.
برای جلوگیری از رنگ دوانگی و چاپ نقوش بر روی یکدیگر ، در این مرحله بین دو نیمه فرش از پارچه های کنفی استفاه میشود. باید دقت کرد که فرش ها کاملا ِ در داخل دستگاه به دیوارۀ آن چسبیده باشند، سپس در دستگاه بسته شود. بیش از ظرفیت دستگاه، فرش در آن قرار نگیرد. فاصلۀ ایمنی از دستگاه در هنگام روشن بودن حدود 3متر است. پس از آبگیری کامل فرش، دستگاه خاموش میشود. سپس پدال تعبیه شده برای ترمز در دستگاه، فشار داده می شود، تا دستگاه کاملا ِ متوقف گردد. پس از توقف آن در دستگاه باز میشود و فرشها را از آن خارج میکنند. هنگام کار با دستگاه آبگیر لوله ای، فرشها به شکل لوله ای در داخل آن قرار داده میشوند. همچنین هر بار معمولاً فقط یک فرش را میتوان در این دستگاه قرار داد. خارج کردن فرشها به روشی عکس چیدن آنها در درون دیگ دستگاه صورت میپذیرد. سپس فرشها یکی یکی باز میشوند و پارچۀ کنفی میان آنها نیز خارج میشود. دوباره فرشها پس از تا شدن از طول و عرض، برای انتقال به روی چرخدستی قرار داده میشوند.
خشک کردن
مرحله ای که در آن رطوبت باقیمانده در فرش به طور کامل خارج میشود، «خشک کردن» فرش نامیده میشود. پس از پایان مرحلۀ آبگیری، فرشها به فضای باز انتقال مییابند و روی زمین(پوشیده شده با سنگ ریزه) به پشت پهن میشوند و قالیها به وسیلۀ فرچه پرزهایشان در جهت خواب قالی یکنواخت میگردند ( باید دقت داشت که پس از آبگیری عملیات فرچه کشی حتماً در جهت خواب اصلی قالی و به طور دقیق انجام شود. خشک کردن فرشها به سه روش انجام میشود:
1ـ پهن کردن: در این روش فرشها بر روی زمینی که پوشیده از شن های درشت است و زیر نور مستقیم آفتاب قرار دارد پهن میشوند. پیش از پهن کردن فرشها لازم است سطح شنها (با ابزاری مانند شنشکن) صاف و یکدست و از آلودگی و زباله پاک شود. فرشها، در صورتی که هوای محیط دارای غلظت آلودگی زیاد یا گردوغبار باشد، در فضای باز پهن نمیشوند. در کارخانه ِ ها و فضاهای باز قالیشویی از نگهداری مرغ و خروس در محیط باز خودداری میشود. در هنگام پهن کردن فرش باید دقت داشت که تمام سطح فرش صاف و بدون چین خوردگی باشد، چون پس از خشک شدن در همان حالت باقی میماند.
2ـ آویزان کردن: در این روش فرشها بر روی میله هایی از جنس فلز یا چوب که در فضای باز کارگاه قرار داده شده است آویزان میشوند. (درصورت فلزی بودن میله ها باید آنها را با رنگ پوشش داد تا از زنگ زدگی آنها و آسیب رسیدن به فرش جلوگیری شود). نصب چهارچوب میله ها بر روی زمین در جهت شرقی ـ غربی انجام شود. تا فرشها بر روی آنها در جهت جنوبی قرارگیرند. در این صورت فرشها از حداکثر نور آفتاب بهره میگیرند و همزمان با وزش باد و تابش آفتاب زودتر خشک میشوند. برای آویزان کردن فرشها دو نفر همزمان (در حالی که یکی از آنها بر روی چهارپایۀ فلزی یا نردبان دو طرفه ایستاده است) به کمک یکدیگر فرشها را روی میله می اندازند. فرشهای یک لا به گونهای آویزان میشوند که ریشۀ آنها به سمت زمین قرار گیرد. اگر فرشها شش متری و بالاتر باشند این کار به وسیلۀ چهار نفر انجام میشود. پس از آویزان کردن قالیها دوباره در جهت خواب آنها با فرچۀ دسته بلند پرزها را میخوابانند.
3- ـ گرم خانه ای: از این روش خشک کردن زمانی استفاده میشود که هوا سرد و تابش نور آفتاب کم باشد. «گرمخانه» اتاقی است که به وسیلۀ فن گرم میشود و فرشها را به سرعت خشک میکند. میله های قطوری که فرشها را روی آنها آویزان میکنند، در سقف آن به شکل موازی تعبیه شدهاند. دریچه های فن ها در گرمخانه های مختلف در جاهای متفاوتی قرار گرفتهاند، به همین دلیل به تناسب فرشها در گرمخانه نیز جابه جا میشوند. آویزان کزدن فرشها در گرمخانه مانند آویزان کردن آنها در فضای باز انجام میشود. فرشهای آویزان شده در فضای باز یا در گرمخانه به هیچ وجه نباید روی هم بیفتند.
توصیه هایی که رعایت آنها در هنگام شست وشوی فرش ضروری است
ـ کار را در وضعیت های بدنی مناسب انجام دهید.
ـ هنگام بلند کردن و حمل بار سر را به سمت بالا نگه دارید، پاها عریض تر از پهنای شانه و سعی کنید هر چیزی را که نگه میدارید تا حدامکان نزدیک بدن باشد.
ـ وضعیت کاری را که در طول روز در آن حالت قرار دارید، تغییر دهید. همچنین روی حرکات کششی، نوشیدن آب، خوردن غذاهای سالم به همراه خواب خوب شب( 7الی 8ساعت در شب) توصیه میشود.
ـ مراقب اجسامی که باعث سر خوردن، لغزش و افتادن میشوند باشید. کارگران باید خطرها را بشناسند، علایم هشدار دهندۀ لازم وجود داشته باشد، نظم و نظافت کارگاهی نیز به خوبی رعایت شود. معمولاً حوادث در اطراف ریسمانها، جاهای خیس و لغزنده اتفاق میافتد.
ـ شرایط محیط کار باید از نظر شرایط جوی (مانند دما و رطوبت،) روشنایی، صدا، ارتعاش و سایر عوامل مخاطره آمیز و ناراحت کننده محیطی مناسب باشد.
ـ وسایل حفاظت فردی مناسب به کار رود و لباسها و کفشهای مورد استفاده برای محیط کار مناسب باشد.
ـ مشارکت و تفاهم را در محیط کار افزایش دهید.
ـ برای جابه جایی مواد از وسایل چرخدار استفاده کنید.
ـ حمل دستی بار بهصورت گروهی باشد.
ـ برای حمل بارهایی که برای بلند کردن آنها به صورت دستی و یک نفره خیلی سنگین یا حجیماند باید از افراد دیگر کمک گرفته شود و بسته های مذکور به صورت دو یا چند نفره حمل شوند. راهکارهای کنترلی برای جلوگیری از آسیب دیدگی بدن، استفاده از ماسک مناسب برای سالم ماندن ششها، دستکش برای مراقبت از پوست در برابر حساسیتهای موضعی، چکمۀ لاستیکی برای جلوگیری از رطوبت و گوشی برای جلوگیری از آلودگی صوتی، ضروری است. همچنین نصب تهویۀ عمومی برای جریان هوای سالم در کارخانه های قالیشویی بسیار مهم است. رعایت اصول ارگونومیک در حین حمل اجسام سنگین برای همۀ شاغلین در کارخانه های قالیشویی الزامی است. رعایت نکات ایمنی در حین استفاده از دستگاهها برای جلوگیری از آسیب دیدگی افراد، ابزار و تجهیزات و فرشها لازم است. مدیران کارخانه های قالیشویی باید نسبت به آموزش کارکنان در مواجهه با آتش سوزی و شرایط اضطراری همت نمایند.
