نمایشگاه هنر ایران: عکاسی مفهومی و هنرمندان مطرح این عرصه
عکاسی مفهومی بخشی از عکاسی فاین آرت است و دقیقا هم مثل عکاسی فاین آرت هر فردی تعریف متفاوتی از آن دارد. هنر مفهومی یک فرم هنری است که تقریبا به اندازه‌ی خود هنر قدمت دارد با این وجود به نظر می‌رسد که حدودا ده سال گذشته مردم با آن آشنا شده‌اند. زمانی که در مورد یک اثر مفهومی با کسی صحبت می‌کنید، اولین سوالی که اغلب اوقات پرسیده می‌شود این است که هنر مفهومی چیست؟
عکاسی مفهومی اغلب اوقات خیلی تخیلی است و به نظر غیر واقعی می‌رسد. در اکثر عکس‌های مفهومی واقعیت تحریف شده است و چیزهایی که شما ممکن است به عنوان نرمال بشناسید کاملا تغییر کرده‌اند. در عین حال برخی عکاس‌های مفهومی وجود دارند که کارهایی که انجام می‌دهند تخیلی نیستند. آن‌ها فقط برخی چیزها را تغییر می‌دهند و یا به اندازه‌ی خیلی کمتری واقعیت را تغییر می‌دهند.
عکاسی مفهومی به عکس‌هایی گفته می‌شود که با یک مفهوم یا ایده شروع شده‌اند. خیلی از مواقع عکاسی با یک عکس یا مکان شروع می‌شود. شما جایی می‌روید که احساس می‌کنید لوکیشن خوبی برای عکاسی است و شروع به عکس گرفتن می‌کنید. سپس به منزل بر می‌گردید و عکس‌ها را به کامپیوتر خودتان انتقال می‌دهید. خیلی از افراد نیز عکس‌های خودشان را ادیت می‌کنند. این نوع کار کردن هیچ گونه مشکلی ندارد اما شروع عکاسی مفهومی متفاوت‌تر است. در عکاسی مفهومی شما کار خود را با یک ایده یا مفهوم کلی از کاری که قرار است انجام دهید شروع می‌کنید. در این مرحله شما مشخص می‌کنید که عکس نهایی باید چگونه باشد. شما در تاریکی مطلق هستید زیرا تا زمانی که نتیجه نهایی را پردازش نکرده باشید، نمی‌توانید حدس بزنید چگونه خواهد شد.
هنرمندان مفهومی
به جز عکاس‌ها، هنرمندان دیگر هم تقریبا بدین شکل کار می‌کنند. مجسمه‌سازها از قبل ایده‌ای راجع به کاری که باید انجام دهند دارند اما تا زمانی که اثر تکمیل نشده است نمی‌توانند بگویند اثر خوبی است یا نه. خیلی از نقاش‌ها، به خصوص نقاش‌های انتزاعی هم تقریبا بدین شکل کار می‌کنند. روش کار آن‌ها ممکن است کاملا شناور باشد اما از قبل یک ایده کلی در مورد هدف نهایی خودشان و چیزی که قرار است به آن برسند دارند. در اینجا هم تا اثر تکمیل نشوند نمی‌توان راجع به نتیجه نهایی و موفقیت آن هیچ نظری داد.
نمایشگاه هنر ایران: هیچ دلیلی برای اینکه عکاس‌ها بدین شکل کار نکنند وجود ندارد. خیلی از عکاس‌ها دقیقا به همین شکل کار می‌کنند و در صورتی که شما هم چنین سبکی را دوست دارید می‌توانید به همین شکل کار کنید. این سبک تماما در مورد تصورات شما و دیدن چیزهایی است که می‌توانید تصور کنید. در صورتی که عباراتی مثل عکاسی مفهومی یا Conceptual Photography را در بخش تصاویر گوگل سرچ کنید نمونه‌های خیلی زیادی پیدا می‌کنید. همچنین عکس‌های زیادی هم وجود دارد که شما می‌توانید از آن‌ها الهام بگیرید. این عکس‌ها اغلب اوقات خیلی هوشمندانه هستند و به خوبی هم پردازش شده‌اند. این بدین معنی نیست که شما باید در ادیت عکس واقعا حرفه‌ای باشید اما باید تخیل خیلی خوبی داشته باشید.
قبلا شعار فتوشاپ این بود «اگر می‌توانید چیزی را تصور کنید، با فتوشاپ می‌توانید آن را خلق کنید.» از صحت این شعار خیلی مطمئن نیستیم اما می‌توانید کارهای خیلی زیادی در فتوشاپ انجام دهید و در صورتی که بتوانید چیزی را تصور کنید، احتمالا می‌توانید آن را خلق کنید.
همه چیز در مورد تخیلات شما است
تخیل بخش بزرگی از عکاسی مفهومی است. این سبک عکاسی تا حدود زیادی در مورد تخیلات و ایده‌های شما، برنامه‌ریزی و به دست آوردن مواردی که برای گرفتن عکس ضروری هستند و در نهایت خلق تصویر است. اکثر عکس‌های مفهومی در سبک پرتره ساخته می‌شوند. عکاس‌های خیلی زیادی در سطح دنیا هستند که تخصص آن‌ها عکاسی پرتره هنری است. این عکاس‌ها نیز به عنوان هنرمند مفهومی شناخته می‌شوند. شما نمی‌توانید یک نفر را بیرون ببرید و از او عکس بگیرید. بلکه باید تمام موارد مربوط به جلسه‌ی عکاسی را از قبل برنامه‌ریزی کنید. خیلی قبل‌تر از اینکه به دنبال مدل بگردید باید یک ایده کلی از کارهایی که قرار است انجام دهید داشته باشید؛ به چه لباس‌هایی نیاز دارید، در چه مکانی قرار است عکاسی کنید و… عکاسی پرتره به این شکل آغاز می‌شود و تقریبا شبیه به عکاسی مفهومی است. در این عکس تلاش شده است به چیزی شبیه به تصاویر رمان «ارتفاعات ووثرینگ برسیم». برای این عکس به یک تپه، باد و یک مدل با لباس مخصوص نیاز داشتیم. عبا نیز به شکلی دوخته شده است که با وزش باد بزرگتر به نظر برسد.
انمایشگاه هنر ایران: لبته تمامی کارهای مفهومی پرتره نیستند. عکاس‌های زیادی وجود دارند که در سبک‌های منظره و معماری فعالیت می‌کنند و در این سبک‌ها نیز دنیای مخصوص خودشان را خلق می‌کنند. ممکن است شما دوست داشته باشید گربه‌ی خودتان را روی یک ساختمان بزرگ قرار دهید تا مثل کینگ کونگ به نظر برسد. ممکن است عکس‌هایی را دیده باشید که در آن‌ها یک خانه در باد معلق است یا یک نفر داخل شیشه مربا گیر افتاده است. تمامی این آثار از تخیلات و تصورات هنرمند سرمنشاء گرفته‌اند.
هنرمندان مفهومی مشهور
در حال حاضر عکاس‌ها و هنرمندان مفهومی خیلی زیادی وجود دارند که در حال فعالیت هستند.
ریک آمور (Rick Amor) یک نقاش استرالیایی است. او اغلب اوقات دنیای اطراف خودش را به تصویر می‌کشد اما نه به شکلی که ما می‌بینیم. او از مکان‌های مختلف بازدید می‌کند و عکس‌های خیلی زیادی از آن‌ها می‌گیرد. سپس وقتی که دوباره به استودیو بر می‌گردد، این عکس‌ها را بررسی می‌کند تا متوجه شود که کدام یک از آن‌ها را می‌تواند برای نقاشی انتخاب کند. پس از این کار او از هر کدام از عکس‌هایی که گرفته است قسمت کوچکی را انتخاب می‌کند و آن‌ها را با یکدیگر ترکیب می‌کند تا یک صحنه یا واقعیت جدید خلق کند. این نقاشی‌ها کپی مستقیم نیستند و اغلب اوقات او ابعاد و نمای تصویر را هم دستکاری می‌کند. برای مثال یک مجسمه که نهایتا یک متر است ممکن است در نقاشی نهایی تا ۹ متر ارتفاع داشته باشد.
بروک شیدن (Brooke Shaden) نیز یک عکاس فاین آرت است که آثار او جزء دسته‌ی عکاسی مفهومی نیز قرار می‌گیرد. او عکس‌هایی با سبک پرتره می‌گیرد اما این عکس‌ها فراتر از عکس ساده‌ای هستند که در آن یک فرد جلوی دوربین نشسته باشد. او قبل از شروع عکاسی چیزهایی که به آن نیاز دارد را برنامه‌ریزی می‌کند. او از قبل در مورد نمای رنگی تصویر، وسایل دکوری مورد نیاز و لوکیشن تصویر برنامه‌ریزی خواهد کرد. مدل نیز خیلی مهم است و باید فردی باشد که با احساس عکسی که قصد دارد خلق کند تطبیق داشته باشد. در نهایت او کار خود را با فتوشاپ تکمیل می‌کند تا دقیقا به ظاهر منحصر به فردی که نیاز دارد برسد.
عکاس کانادایی رنه رابین (Renee Robyn) هم یک هنرمند مفهومی است. او عکس‌های فانتزی و افسانه‌ای خیلی زیادی خلق می‌کند. این عکس‌ها نیز اغلب اوقات با یک ایده یا مفهوم شروع می‌شوند. در صورتی که وبسایت او را بررسی کنید می‌توانید قبل و بعد عکس‌ها را مشاهده کنید که نشان می‌دهد او با یک ایده کار خودش را شروع کرده است. به شکلی از مدل‌ها عکاسی شده است که بعدا بتوان با استفاده از کامپیوتر آن‌ها را داخل صحنه‌های دیگر قرار داد.
یکی دیگر از عکاس‌هایی که به خاطر تصاویر مفهومی خودش محبوب شده است اریک ژوهانسون (Eric Johansson) است. او توانایی فوق‌العاده زیادی در زیر و رو کردن دنیای اطراف خودش دارد. او می‌تواند یک موضوع معمولی را به یک تصویر خارق‌العاده تبدیل کند تا شما را وادار کند، دنیا را با دید جدیدتری مشاهده کنید. تخیلات او فوق‌العاده هستند و ایده‌هایی هم که دارد نشان می‌دهد که او چقدر با استعداد است.
تمامی هنرمندان با یکدیگر متفاوت کار می‌کنند. ممکن است شما یکی از آن‌ها را تشخیص دهید. شما ممکن است بخواهید هنرمندان مفهومی را پیدا کنید که آثار آن‌ها را تحسین می‌کنید تا از آن‌ها الهام بگیرید. پیدا کردن عکاس‌های دیگری که به شما انگیزه می‌دهند خیلی مهم است و به شما این امکان را می‌دهد که کارهای جدید را امتحان کنید. البته شما نباید آثار آن‌ها را کپی کنید و فقط باید از آن‌ها یاد بگیرید.
شما چطور می‌توانید عکاسی مفهومی را آغاز کنید؟
قبل از هر چیزی شما باید مفهومی فکر کنید. در صورتی که قصد دارید عکس‌هایی مثل عکس‌های نمایش داده شده در این مطلب خلق کنید، باید از تخیلات خودتان بهره ببرید. به این فکر کنید که چطور می‌توانید دنیای اطراف خودتان را تغییر دهید و یا موضوعات جذابی پیدا کنید که می‌توانید با دنیای اطراف خودتان خلق کنید.
نمایشگاه هنر ایران: به این فکر کنید که چطور می‌توانید به نتایج نهایی که مدنظرتان قرار دارد برسید. آیا برای رسیدن به این نتیجه باید عکس خاصی بگیرید؟ در زمان عکاسی باید مطمئن شوید که همه چیز با هم هماهنگ است و باید به شکلی باشد که به نظر برسد دست یافتن به چنین نتیجه‌ای واقعا ممکن است.
برای خیلی از عکس‌ها شما باید ترکیب تصاویر مختلف را بلد باشید. اینکه چطور می‌توان قسمتی از یک صحنه را برداشت و آن را با یک صحنه‌ی دیگر ترکیب کرد. پس از اینکه تمام تصاویر را در کنار هم قرار دهید، متوجه خواهید شد که با هم تطبیق‌پذیر هستند یا خیر!
کار کردن مفهومی
عکاسی مفهومی ممکن است روش خیلی خوب و نتیجه‌بخشی برای عکاسی باشد. این سبک به شما کمک می‌کند در بین عکاس‌های دیگر دیده شوید. انجام دادن این نوع عکاسی آسان نیست و برای یادگیری آن به صبر و زمان خیلی زیادی نیاز خواهید داشت. با این وجود در صورتی که انگیزه کافی را داشته باشید، یک دنیای کاملا جدید در انتظار شما خواهد بود.
چند نمونه‌ی الهام بخش
همانطور که گفته شد، عکاسی مفهومی تماما در مورد ایده، نماد و تم است. این سبک عکاسی بهترین روش برای بیان خود و بهره بردن از آزادی خلاقانه است. اما چطور می‌توان به ایده‌ی عکاسی مفهومی رسید؟ برای عکس‌های مفهومی خوب شما اول از همه به یک ایده‌ی اصیل نیاز دارید. سپس باید نتایج به دست آمده را به شکلی ادیت کنید که بتواند تخیلات شما را منعکس کند. قبل از برنامه‌ریزی برای عکاسی مفهومی، می‌توانید نگاهی به این نمونه‌ها بیاندازید:
۱- تعامل پس زمینه با سوژه
اغلب از پس زمینه برای تکمیل کردن سوژه و یا برجسته‌تر نشان دادن آن استفاده می‌شود. شما می‌توانید از پس زمینه‌های متداول مثل دیوار برای زندگی بخشیدن به ایده‌ی خود استفاده کنید. برای مثال یک دیوار که روی آن گرافیتی کار شده است باعث خواهد شد به نظر برسد که سوژه‌ی شما بال دارد. در منطقه‌ی فعالیت خود به دنبال هنرهای خیابانی جذاب بگردید. این چالش باعث بهبود عکس‌های خیابانی و مفهومی شما خواهد شد.
۲- استفاده از اشیاء روزمره برای نمادین‌سازی طبیعت
اکثر ما در مکان‌هایی زندگی می‌کنیم که به نوعی نشانه‌هایی از طبیعت داخل آن وجود دارد. برای مثال می‌توانید از منزل خارج شوید و در پارک نزدیک منزل خودتان عکاسی کنید. اما اگر نیاز باشد طبیعت را در فضاهای داخلی بازسازی کنید چطور؟ برای مثال در عکس بالا، عکاس از یک پس زمینه بنفش ساده، پوسته‌ی تخم مرغ و شوید استفاده کرده است. این عکس می‌تواند نماد یک درخت در حال رشد، پیدا کردن زندگی در مکان‌های خالی و… باشد. از اجسام مختلف موجود در منزل برای تقویت خلاقیت خود استفاده کنید. در صورتی که نمی‌توانید شی خاصی را پیدا کنید، می‌توانید حتی از دستان خودتان استفاده کنید و با استفاده از دستان خود طبیعت را نشان دهید.
۳- عکاسی داخل آب برای خلق افکت‌های دراماتیک
عکس‌هایی که داخل آب و یا زیر آب گرفته می‌شوند خیلی احساسی و دراماتیک هستند. به همین خاطر آب یک سوژه‌ی فوق‌العاده برای عکاسی پرتره مفهومی است. برخی از کارهای متفاوتی که می‌توانید با آب انجام دهید به شرح زیر است: در صورتی که نزدیک محل زندگی شما دریا وجود ندارد، داخل وان حمام و یا در کنار جریان‌های آب عکاسی کنید. نکته جالب در مورد وان حمام این است که شما می‌توانید با استفاده از رنگ‌های مصنوعی، رنگ آب را تغییر دهید. البته باید مراقب باشید که پوست مدل لکه نگیرد.
۴- بازسازی رویاهای کودکی برای ایجاد حس نوستالژی
خیلی از عکاس‌های مفهومی، از رویاهای خودشان برای الهام گرفتن در زمان عکاسی استفاده می‌کنند. رویاهای کودکی شما می‌توانند ایده‌های اصیل خیلی زیادی به شما بدهند. برای عکاسی مفهومی ممکن است به مهارت‌های ادیت حرفه‌ای و پس زمینه‌های عجیب و غریب نیاز داشته باشید. عکس زیر به شکلی ادیت شده است که به نظر برسد قایق موجود در آن داخل آسمان معلق است. این کار باعث خلق یک صحنه‌ی رویا مانند شده است.
۵- درک خودتان از زمان را نمایش دهید
زمان برای شما چه معنایی دارد؟ آیا مثل آبشار بی پایان است یا به آهستگی حرکت می‌کند؟ درک هر فردی از زمان متفاوت است. به دلیل اینکه زمان یک مفهوم انتزاعی است، می‌تواند شما را وادار کند تا ایده‌های سورئال را با استفاده از آن امتحان کنید. در عکس زیر ریزش دانه‌های شن از وسط انگشت‌های مدل نمایش داده شده است و می‌تواند نشانه‌ی از دست رفتن زمان باشد. شما می‌توانید از کلمات کلیدی مختلفی استفاده کنید. برای مثال می‌توانید چیزی که در حال رشد است را نشان دهید و یا نشان دهید که ظاهر یک فرد یا مکان در زمان‌های مختلف روز چگونه تغییر می‌کند.
۶- استفاده از تکه‌های شیشه برای نشان دادن بازتاب سورئال
بازتاب‌ها یک سوژه‌ی فوق‌العاده برای عکاسی مفهومی هستند. می‌توانید از بازتاب برای نشان دادن شخصیت، نشان دادن ظاهر و باطن و موضوعات مختلف دیگر استفاده کنید. هر نوع ماده‌ی بازتابی برای این سبک عکاسی کاربرد دارد. شما می‌توانید از یک تکه آینه معمولی و یا یک چاله‌ی آب استفاده کنید. حتی صفحه نمایش گوشی شما هم می‌توانید یک سوژه خوب برای عکاسی مفهومی باشد.
۷- خلق ناشناسی با تکنیک‌های ساده فتوشاپ
برخی پرتره‌های مفهومی رمزآلود و مبهم هستند. در اکثر این عکس‌ها افرادی حضور دارند که صورت آن‌ها با عناصر یا رنگ‌های مختلف مخفی شده است. شما می‌توانید این افکت‌ها را در نرم‌افزارهای ادیت عکس خلق کنید. از براش، Texture و دیگر منابع برای خلق این افکت‌ها استفاده کنید. شما می‌توانید این منابع را به صورت رایگان دانلود کنید.
۸- استفاده از تاری ناشی از حرکت برای خلق عکس‌های سورئال
تاری ناشی از حرکت (به انگلیسی Motion Blur) یک تکنیک محبوب و پرطرفدار است. استفاده‌ی درست از تاری ناشی از حرکت می‌تواند باعث شود عکس‌های شما وهم‌آور و سردرگم کننده به نظر برسند. خیلی از عکاس‌های مفهومی عاشق استفاده از این دو مفهوم در آثار خود هستند. شما می‌توانید بلافاصله پس از فشار دادن کلید شاتر عکس خود را ثبت کنید و یا در حالی که دوربین روی سه پایه نصب شده است از سوژه بخواهید حرکت کند. همچنین می‌توانید از تکنیک Panning هم استفاده کنید. برای اجرای این تکنیک شما باید دوربین را هم راستا با جهت حرکت سوژه جابجا کنید. با اینکار تمامی اجزای صحنه به جز سوژه‌ی شما تار خواهند شد.
۹- معلق کردن سوژه
شما می‌توانید با ترکیب تعلیق و عکاسی مفهومی، عکس‌هایی با تم فانتزی خلق کنید. افراد معلق می‌تواند نماد صلح درونی و یا جستجو به دنبال ماجراجویی باشد. همچنین می‌توانید از تعلیق برای نشان دادن عشق خودتان به یک شئ استفاده کنید. این شی می‌تواند هر چیزی از غذا گرفته تا اشیائی که در اختیار دارید باشد.
۱۰- نشان دادن تنهایی با سلف پرتره
سلف پرتره روش خیلی خوبی برای نشان دادن احساسات بدون استفاده از کلمات است. سعی کنید تنهایی را براساس تجربه‌ی خودتان از آن نمایش دهید. شما تنهایی را با اتاق‌های خالی مرتبط می‌دانید یا مکان‌های شلوغ؟ با وجود اینکه تنهایی یک مفهوم منفی است اما ممکن است برای برخی افراد یک منبع شادی و لذت باشد. پاسخ شما هر چه که باشد، از آن برای پروژه عکاسی مفهومی بعدی خود استفاده کنید.
سخن نهایی
عکاسی مفهومی بخش خیلی مهمی از دنیای عکاسی است. هر کسی می‌تواند از این سبک عکاسی برای بیرون آمدن از منطقه‌ی امن خودش، بیان خود و نمایش داستان خودش به دنیا استفاده کنید.
نمایشگاه هنر ایران: برای خلق تصاویر مفهومی وقت بگذارید. با گذشت زمان یاد می‌گیرید که چگونه یک ایده اصلی ارائه دهید و توانایی‌های ادیت عکس خودتان را گسترش خواهید داد. همچنین بیشتر با احساسات خودتان در ارتباط خواهید بود.
