انواع فرش، قالی و قالیچه را بشناسید

نمایشگاه هنر ایران: انواع فرش، قالی و قالیچه را بشناسید

فرش واژه‌ای عربی به معنای زمین است ولی در زبان فارسی دارای مفاهیمی چون گسترده شدن، زیرانداز و کفپوش می‌باشد. با توجه به تعریف فوق مفاهیمی چون گلیم، نمد، زیلو، فرش ماشینی و دستباف را می‌توان فرش دانست. دیگر اطلاعات و آگاهیهای لازم درباره انواع فرش و مشخصاتشان را برای استفاده‌های تزئینی و دکوراسیون منزل، در ادامه مطلب بخوانید.

به دنبال تحول و پیشرفت در زندگی، بشر آموخت که می‌تواند با در هم نمودن و فشردن الیاف پشم، زیراندازی ضخیم‌تر و گرم‌تر به نام نمد تهیه نماید. متعاقباً با فراگیری فنون ریسندگی و تابندگی، نخ‌های پشمی را تولید نمود و برای اولین بار با ادغام رشته نخ‌های افقی و عمودی نخ‌های پشم، گلیم را ابداع کرد و این سرآغازی بود برای ابداع فرش گره‌دار یا پرزدار که هنر و فنی پیشرفته‌تر بود.
بشر از زمانی که خود را شناخت و ضرورت وجود ملزومات زندگی را احساس نمود، به فکر داشتن منسوجی بود تا او را در برابر سرما و سختی زمین محافظت نماید. پشم و موی حیواناتی نظیر گوسفند و بز، اولین یافته‌های بشر برای برآوردن این نیاز بود و متعاقباً پوست این حیوانات اولین زیرانداز یا به عبارت دیگر، فرش منسوج بود.

مشخصات قالی دستباف

فرش دستباف دارای سه مشخصه زیر می‌باشد:
1- دارای تار و پود می‌باشد.
2- پرز داشته باشد.
3- پرزها دور تارها گره خورده باشد.

انواع قالی
از لحاظ مواد مصرف شده در می‌توان قالی دستباف را در 5 گروه زیر طبقه بندی کرد:
1- پشمی: به فرشی که تار و پود آن از جنس پنبه و پرز آن پشمی‌باشد می‌گویند. لازم به ذکر است که در میان ایلات و عشایر به جای نخ پنبه از پشم استفاده می‌شود.
2- تمام ابریشم: به فرشهایی که پرز و چله آن از ابریشم باشد، تمام ابریشم می‌گویند.
3- گل ابریشم: در این گونه فرشها در نقش‌ها و دور حاشیه‌ها به جای پرز پشمی از ابریشمی استفاده می‌شود و معمولاً چله اینگونه فرشها از ابریشم است.
4- کف ابریشم: در زمینه اینگونه فرشها به جای پرز پشمی از پرز ابریشمی استفاده می‌شود.
5- سوف: نوعی قالی است که زمینه آن از پود ضخیم و نازک تشکیل شده و نقش گل و بوته‌ها پرز دار می‌باشد.

انواع فرش دستباف از لحاظ ابعاد

فرش دستباف را از لحاظ انداز به 7 نوع تقسیم می‌کنند که انواع آن عبارتند از:

1- قالی:
به فرشهایی که در اندازه‌های 3×2 متر،5 /3×5 /2 متر،4×3 متر،4×6 متر باشد، گفته می‌شود که به چهار دسته زیر تقسیم می‌شود:
الف) قالی‌های کوچک که ابعاد 3×2 متر،5 /3×3 /2 متر را شامل می‌شود.
ب) قالی‌های متوسط که ابعاد 4×3 متر و 8 /2× 8 /2 متر را شامل می‌شود.
ج) قالی‌های بزرگ که ابعاد 5 /4× 5 /3 متر و 8 /4×7 /3 متر را شامل می‌شود.
د) قالی‌های بسیار بزرگ با ابعاد 5×4 و6×4 متر و بالاتر از این ابعاد را شامل می‌شود.

2- قالیچه:
به فرشهایی گفته می‌شود که مساحت آن از 4 متر مربع کمتر باشد. اندازه قالیچه‌های متعارف شامل 20 /2×40 /1 و 5 /2×5 /1 متر می‌باشد.
به قالیچه‌های با اندازه 20 /2×40/ 1 سجاده‌ای و یا دو ذرعی گفته می‌شود.
همچنین لازم به ذکر است که به قالیچه‌هایی با ابعاد 5/ 2×5/ 1 را که ریز باف باشند پرده‌ای گویند.

نمایشگاه هنر ایران:

3- کلّگی:
به فرش‌هایی می‌گویند که از نظر عرض از قالی کم عرض‌تر و از نظر درازا از 4 متر کمتر باشد که در اندازه‌های 3×5/ 1 متر،3×7/ 1 متر و 7/ 3×2 متر بافته می‌شود.

4- کناره:
فرشی است که برای مفرش کردن راهروها و راه پله‌ها استفاده می‌شود و پهنای آن از 70/ 1 تا 5 /0 متر و طول آن‌ها از 10-3 متر متفاوت است و در بعضی از موارد استثنائی نیز تا 15 متر و بیشتر بافته شده است.

5- ذرع و نیم و ذرع چارک:
به فرشهایی که ابعاد آن 5/ 1×04/ 1 و 60/ 1×10/ 1 متر باشد ذرع و نیم گفته می‌شود.
همچنین به فرشهایی که 30/ 1×80/ 0 متر باشد ذرع و چارک اطلاق می‌شود.

6- پشتی:
به قالیچه‌هایی که مساحت آن‌ها کمتر از یک متر مربع باشد. متداولترین اندازه پشتی 90×60 سانتی متر می‌باشد.
البته در منطقه گرگان و بجنورد به طور جداگانه برای پشت پشتی‌ها نوعی گلیم می‌بافند و داخل آن‌ها را با پر مرغ و ابر پر می‌کنند که به این گونه پشتی، قارچین می‌گویند.

7- پادری:
به قالیچه‌های کوچکی که اندازه پاگرد در بافته می‌شود پادری می‌گویند.

8- فرش خرسک:
فرشی که تار، پود و پرز آن از پشم باشد. این نوع قالی‌ها به دلیل جنس پرزها درشت بافت هستند. قالی خرسک که از کلفت‌ترین پشم‌ها بافته می‌شود جزء این دسته است. قالی تمام پشم مزیت‌هایی همچون بادوام و مقاوم‌بودن، قدرت برگشت‌پذیری پرزها پس از پاخوردن، قدرت بالای جذب رطوبت و… را داراست. این نوع قالی سنگین و ارزان‌قیمت است و کمتر می‌توان نوع هنری آن را پیدا کرد.
فرش‌های پشمی درشت‌بافت که اغلب سنگین هستند و نقش‌های درشتی هم دارند، فارسی‌بافند. در گره فارسی یا یک گره فقط یک طرف پرز گره می‌خورد و طرف دیگر آن آزاد است. در این روش، چله شل‌تر است و برای سفت‌کردن آن، شانه‌های سنگین را محکم‌تر روی پرزها می‌کوبند تا پرزهای پشمی در هم فرو بروند و چله محکم شود. همین درهم رفتگی پشم‌ها، امکان بی‌گره‌بافی یا جفت‌‌بافی را بیشتر می‌کند.