نمایشگاه هنر ایران: مفاهیم اجزاء هفتگانه هفت سین و طرز چیدن اصولی سفره
همانطور که می‌دانیم، سنت باستانی گستردن سفره هفت سین در نزد ایرانیان سابقه چندین هزار ساله دارد.
اجزاء هفتگانه هفت سین، نمادهایی هستند در استقبال از بهار که مفاهیمی مانند باروری، زایش، ثروت و فراوانی را تداعی می‌کنند. اجزای سفره هفت سین همگی منشا گیاهی دارند و خوردنی‌اند، بنابراین، “سپند” یا همان “اسپند” و “سکه” از اجزای اصلی سفره هفت سین به حساب نمی‌آیند.
تصویر این هفت «سین» ایرانی
تمام “سین‌های” سفره هفت سین ریشه پارسی دارند. بنابراین “سنبل” که از ریشه عربی است، از اجزاء اصلی سفره نیست.
هفت سین‌های اصلی عبارتند از: سیر، سمنو، سنجد، سبزه، سماق، سیب و سرکه.
مفاهیم
سمنو: نمادی از زایش , باروری گیاهان و ثروت و فراوانی است.
سبزه: به خاطر نورستگی , نمادی است از تولد دوباره و برکت درسال جدید.
سنجد: نماد عشق است و محرک زایش و بالندگی .
سماق: به جهت آن که به رنگ طلوع آفتاب است , نماد تولد مجدد و موجب پاکیزگی و گندزدایی است .
سیر: نماد سلامتی و گندزدایی است .
سیب سرخ: نشانه زیبایی و سلامتی است و نمادی از زایش و باروری .
سرکه: نماد صبر و عقل و بلندای سن است و نشانه‌ای از پاکیزگی .
از دیرباز ایرانیان اجزاء دیگری نیز به سفره هفت سین افزوده اند که جزءلاینفک آن شده است مانند :
آیینه: که نماد خلقت و نشانه‌ای از روشنی و پاکی است .
قرآن (یا کتب آسمانی دیگر برای سایر ادیان): که به جهت تقدس آن, موجب برکت در سال جدید خواهد بود.
تخم مرغ: نماد رویش و نطفه و ادامه نسل است.
سکه: نماد ثروت و سرشاری روزی است.
ماهی قرمز: نشانه زندگی است.
سنبل: پیام آور بهارو نشانه زیبایی است .
شمع: نشانه نور و آینده روشن است.
آب: نماد پاکی و جاری بودن رزق و روزی است.
نقل و شیرینی: نمادی است از برکت و شیرینکامی .
گاهی برنج , گندم و نمک را نیز به نشانه برکت در سفره هفت سین قرار می‌دهند.
سنتهای عید
در زمانهای گذشته , هفت سین را به شکل یک سفره بزرگ بر روی زمین می‌گستردند و هنگام تحویل سال تمام اعضای خانواده که معمولا” پدر و مادر به همراه فرزندان و نوه‌ها و … بودند, دورتادور سفره می‌نشستند. یک کوزه از آب باران که قبلا” جمع آوری کرده بودند را نیز در سفره قرار می‌دادند و یا ظروف حاوی شیر , گلاب, عسل وشکر و حتی ماست و پنیر تازه و نانهای شیرین را نیز بر سفره می‌گذاشتند که امروزه دیگر متداول نیست.
نمایشگاه هنر ایران: معمولا سفره هفت سین را تا سیزدهم فروردین ماه حفظ می‌کنند و در روز سیزدهم سبزه را در آب روان می‌اندازند. برای چیدن یک سفره هفت سین زیبا به نکات زیر توجه کنید :
1- سفره را می‌توانید به شکل سنتی و کلاسیک آن , ساده و یا با تزئینات بیشتر بچینید. برای این کاراز انواع ظروفی که در دسترس دارید، می‌توانید استفاده کنید. فقط کافی است جنس ظروفی که انتخاب می‌کنید با هم تناسب داشته باشد ولی این به معنای هم جنس وهم شکل وهم رنگ بودن آن‌ها نیست. انواع ظروف بلوری و فنجان‌های شیشه‌ای ساده را نیز می‌توانید با ویترای نقاشی کنید و یا انواع ظروف سفالی را تهیه و به رنگ دلخواه رنگ آمیزی کنید.
سر زدن به گنجه مادربزرگ‌ها و بیرون آوردن ظروف قدیمی و لاله و شمعدانهای رنگی را به شما پیشنهاد می‌کنم. حتی اگر ظرف مناسب ندارید یا به دنبال طرحی جدید هستید ,می‌توانید با کمی خلاقیت از برگ , صدف , برشهایی از چوب, بالشتک و … به جای ظرف استفاده کنید. از ترمه , ساتن , پارچه‌های سوزن دوزی و … برای کف سفره هفت سین می‌توان استفاده کرد.
2- اگربه سفره مدرن علاقه مند هستید می‌توانید هفت سین را روی میزهای شیشه‌ای و یا تک رنگ بچینید و از ظروف جدید و مدرن استفاده کنید. شمعدانهای پایه بلند مدرن و به کار بردن رنگ سفید و یا رنگ‌های ملایم به چیدمان شما کمک می‌کند. معمولا” از پارچه برای زیراجزاء هفت سین استفاده نمی‌شود و سفره خلوت چیده می‌شود.
3- سبزه و تخم مرغ اجزایی از سفره است که معمولا” بیشتر می‌توان آن‌ها را تزئین کرد و طرحهای جدید و زیبایی را به وجود آورد.می‌توانید از تعداد بیشتری سبزه و تخم مرغ با طرحهای گوناگون درسفره استفاده کنید که زیبایی کارتان را دوچندان می‌کند.
4- سبزه را می‌توان به شکل ساده و یا حجم دار( بر روی ماکت‌های گوناگون ) تهیه کرد. سبزه ساده را می‌توان از گندم , عدس ,ماش و … تهیه کرد. بهتر است با کمی خلاقیت سبزه خود را به شکل قلب , پروانه , بته جقه و …در بیاورید و یا در وسط ظروف گرد و یا چهارگوش, یک لیوان قرار دهید و بعد جوانه‌ها را دورتا دور آن بریزید. بعد ازبلند شدن سبزه , لیوان را بردارید و به جای آن شمع و یا تنگ پایه دار ماهی قرار دهید. همچنین می‌توان سبزه را در تنگ یا ظروف شیشه‌ای پایه بلند تهیه کرد. راه دیگر این است که از یک تخته پلاستیکی بزرگ استفاده کنید و دور تا دور آن را به شکل یک حاشیه جوانه بریزید و هفت سین را در داخل این تخته که گرداگرد آن سبزه است, بچینید. همچنین می‌توانید کل صفحه را جوانه بریزید و آن را به شکل یک مزرعه در بیاورید و با اجزاء دیگر هفت سین, کلبه , جاده , آبگیر و … درست کنید.
5- برای تهیه سبزه به شکل حجم دار باید از دانه‌های لعابی مانند شاهی و یا منداب و … استفاده کرد. چرا که این دانه‌ها بعد از خیساندن حالت ژله‌ای پیدا می‌کنند و قابلیت چسبندگی بر روی سطوح مختلف را خواهند داشت. برای تهیه آن به روش زیرعمل کنید :
ابتدا مقدار مناسب از دانه را پس از یکبار شستن برای 4 روز بخیسانید. برای شاهی 5 برابر و برای منداب 5/5 برابرکافیست. سطحی را که می‌خواهید سبزه را روی آن سبز کنید ( مانند کوزه , مکعب , کلاه و …) ابتدا با آب فشان خیس کرده و بعد یک لایه پنبه به قطر یک سانت روی آن قرار دهید و بعد روی پنبه را یک لایه تنظیف بکشید. کل سطح را با آب فشان خیس کرده ویک لایه بذر روی ماکت بمالید و بعد دوباره خیس کنید. روی یک نایلون شفاف دو سوراخ به اندازه 3 در 3 سانت ایجاد کنید و با فاصله از ماکت به شکلی که به آن نچسبد , به دورآن بپیچید.
روز اول و دوم با آب پاش سبزه را روزی سه بار آبدهی کنید و از روز سوم که بذرها جوانه زد و به رنگ سبز کمرنگ درآمد, روکش را بردارید و روزی دو بار آبدهی کنید. در دو سه روز اول که روکش نایلونی دارد, سبزه را در محیط معمولی و به دور از نور قرار دهید ولی پس از برداشتن نایلون یک روزاول در همان محیط معمولی و بعد از آن روزی چند ساعت سبزه را در هوای آزاد قرار دهید و روزی یک بار آبدهی کنید. بذر شاهی حدودا” در 6 روز و منداب در 4روز آماده می‌شود. فقط دقت کنید بعد از آبدهی آب در زیر ماکت نماند چراکه بوی نامطبوعی ایجاد می‌شود.
6- برای تزئین تخم مرغها می‌توانید سوراخ ریزی در دو سر تخم مرغ ایجاد کنید و از یک سر فوت کرده و محتویات آن را خارج کنید و سپس آن را بشویید و رنگ آمیزی کنید و یا بدون تخلیه ,ابتدا تخم مرغها را بپزید و بعد آن‌ها را تزئین کنید. می‌توانید تخم مرغ را به چسب چوب آغشته کنید وبنا به سلیقه خود در اکلیل, منجوق و… بغلطانید. همچنین می‌توانید دورتادور تخم مرغ را با انواع روبان , کاموا , قیطون و یا سرمه بصورت فشرده یا با فاصله پوشش دهید و از گلهای ریز برای تزئین بیشترآن استفاده کنید و یا با آن‌ها طرحهای گوناگون روی تخم مرغ ایجاد کنید. با بافتن سه رشته باریک از پارچه‌های بلااستفاده در منزل می‌توان گیس بافت درست کرد و با آن دورتادور تخم مرغ را پوشاند. زرورق‌های کاغذی براق و رنگی نیز ایده خوبی برای پوشش تخم مرغ است .
راه دیگر بریدن گل یا طرحهای زیبا از روی دستمال کاغذی یا کاغذهای معمولی است. پس از اینکه طرح خود را با دقت بریدید با کمک قلمو روی تخم مرغ را کمی چسب چوب زده و طرح را بچسبانید. مجددا” روی طرح راهم چسب چوب بزنید. چسب چوب بعد از خشک شدن بی رنگ می‌شود.
با استفاده از انواع شابلون روی تخم مرغ را طراحی کنید. ابتداشابلون را روی تخم مرغ قرار داده و بعد باقلمو و چسب محل را مرطوب و با اکلیل‌های رنگی محل شابلون را پر کنید و یا رنگ آمیزی کنید.
تخم مرغ هارا با استفاده از رنگ‌های طبیعی هم می‌توان رنگ کرد. آن‌ها را می‌توانید در آب لبو , اسفناج , انار , پوست پیاز و زعفران و … بجوشانید و یا با رنگ‌های اکریلیک یا اسپری رنگ کنید. برای نقاشی روی تخم مرغ هم از انواع رنگ‌ها و حتی مداد رنگی می‌توان استفاده کرد. ولی بستگی به استعداد شما در نقاشی دارد. اگر در نقاشی تبحر دارید, از طرحهای پیچیده‌تر و در غیر اینصورت از خطوط افقی و عمودی و گلهای ساده بهره ببرید.
نمایشگاه هنر ایران: می‌توانید از اسفنج یک قیف درست کنید و تخم مرغهای پلاستیکی رنگ شده را روی آن بچسبانید. اگر درست کردن قیف برایتان مشکل است روی کله قند توریا پارچه بکشید و بعد تخم مرغها را بچسبانید. اگر در قلاب بافی تبحر دارید , می‌توانید طرحهای جالبی روی تخم مرغ درست کنید. همینطور با کمک کاموا ومقوا و با کشیدن چشم و ابرو می‌توان تخم مرغها را به شکل شخصیت‌های مختلف در آورد.
با برداشتن مقداری از پوسته سر تخم مرغ و تخلیه آن, داخل تخم مرغ را سبزه سبز کنید و یا شمع را آب کنید و داخل تخم مرغ بریزید و فتیله در آن قرار دهید و به عنوان شمع استفاده کنید. اگر تخم مرغهای رنگی شما در حین کار شکست , می‌توانید تکه‌های رنگی را به شکل نامرتب روی تخم مرغ دیگری بچسبانید و یا با نگین‌های رنگی تخم مرغ را تزئین کنید.
دستگاه‌های پانچی موجود است که مقوا را به شکل گل برش می‌زند. این گلها را تک تک با کمک سوزن‌های ته گرد رنگی , درپوسته تخم مرغ پلاستیکی فرو ببرید.
7- با برداشتن قسمتی از سر سیر و سیب حفره کوچکی ایجاد کنید و داخل آن را شمع وارمر قرار دهید. سیر و سنجد را می‌توانید با کمک سیم به شکل خوشه انگور دربیاورید و یا با چسباندن آن‌ها روی اسفنجی گرد , توپی از سیر, سنجد و یا سماق درست کنید و حتی در آخر چوب نسبتا” بلندی را در انتهای اسفنج فرو ببرید و سر دیگر چوب را در داخل گلدان‌های زیبایی قرار دهید و آن را با ماسه و یا اسفنج داخل گلدان ثابت کنید.
